Na zestig jaar waren ze weer terug op de plek waar het allemaal om begonnen was: de John Frostbrug over de Rijn in Arnhem. De brug die voor de geallieerden een brug te ver was.
Toen kwamen ze niet verder dan de oprit, gistermiddag trokken ruim 400 Britse en Poolse veteranen lopend, in rolstoelen en gezeten in oude legervoertuigen -rollator achterin- over de brug. Een indrukwekkend gezicht.
De brug trilde, letterlijk en figuurlijk. ?Het is een geweldige eer dat ik over deze brug mag lopen, waar zoveel kameraden sneuvelden?, aldus de Britse veteraan Frank Newhouse (79). In eigen land is er nauwelijks meer besef welke verschrikkingen de Tweede Wereldoorlog kende. ?Als ik aan jongeren vertel dat ik naar Arnhem ga, zeggen ze: Arnhem? Daar hebben ze toch een goede voetbalclub??
Vele veteranen waren zichtbaar aangedaan. Maar hoe oud en ontroerd ook, bij het passeren van de hoogste veteraan in rang, majoor-generaal Dean Drummond, gingen alle handen strak naar de baret. Want de veteranen blijven militairen en daar zijn ze trots op.
Eerder op de morgen verzamelden ze zich met hun begeleiders in de Eusebiuskerk in hartje Arnhem. Soms met tranen in de ogen luisterden de hoogbejaarde veteranen naar muziek van militaire bands uit Engeland en Polen.
De Stichting Airborne Herdenkingen heeft de laatste maanden telkens benadrukt dat de zestigste herdenking van de Slag om Arnhem de laatste grote bijeenkomst met de Britse en Poolse veteranen is, omdat het nu echt te zwaar wordt voor de oude mensen. Maar stichtingsvoorzitter Marius van Pelt zette er donderdag alweer vraagtekens bij: ?De jongste mannen hier zijn 78, 79 jaar. Die maken zich al ongerust dat ze over vijf jaar niet meer mogen komen. Dus we moeten maar eens met ze praten.?
Newhouse: ?Over enkele dagen word ik tachtig. U weet: Old soldiers never die. Misschien haal ik de honderd wel. Zo lang het kan, blijf ik terugkomen.?
Duizenden mensen aan weerszijden van de Rijnbrug juichten en klapten tijdens het defil? voor de veteranen. De oudjes genoten er zichtbaar van. Een veteraan zat achterstevoren op een jeep. Op de vraag of hij zich altijd zo liet vervoeren, antwoordde hij: ?Natuurlijk, dit zit prima.?
Toch is de Rijnbrug niet de reden van de terugkeer naar het voormalige slagveld. Het is een pelgrimage naar de gevallen kameraden die begraven liggen op de Airborne-begraafplaats in Oosterbeek. Daar is zondag in aanwezigheid van koningin Beatrix en de Britse kroonprins Charles de offici?le herdenkingsdienst.
Anders dan bij bijvoorbeeld de D-Day-herdenking in Normandi? is het in Arnhem nog altijd ondenkbaar dat er Duitse gasten naar de diverse plechtigheden zouden komen. In Nijmegen en Groesbeek is dat al tien jaar gebruikelijk en is er zelfs ruimte voor Duitse oorlogsherinneringen, maar voor de Arnhem-veteranen is het absoluut taboe. Van Pelt: ?Het is hun herdenking. Wij gaan daar niet aan tornen.?
Toch is er beweging. P. Bruinooge is burgemeester van Renkum, de gemeente waar Oosterbeek onder valt. Vorig jaar maakte hij voor het eerst als burgervader de herdenkingen mee. Hij heeft er maar ??n woord voor: indrukwekkend. Bij de zestigste herdenking pleit Bruinooge voor een omslag. ?We gaan toe naar een andere invulling van de Airborne-herdenkingen. Daar kan voor Duitsers een plaats zijn. Ook moeten we de jeugd er meer bij betrekken. Zo kunnen we een brug slaan naar de toekomst.?
Daar was donderdag al iets van te zien. De symboliek was goedbedoeld: vanuit de herdenking in de kerk, lopend over de brug naar de toekomst, de jeugd in het Gelredome-stadion. Meer dan 10.000 schoolkinderen uit Arnhem en omgeving zaten op de tribunes om hulde te brengen aan de veteranen.
Het werd een anticlimax. Soldaten van de luchtmobiele brigade openden al schietend het programma. Ze vuurden daarbij met losse flodders op het publiek. Een zogenaamd gewond geraakte militair werd afgevoerd. Het geheel was ronduit smakeloos. Zelfs woordvoerder Jos Rouwen van de stichting Airborne Herdenkingen moest even slikken. ?Het was wel een beetje heftig, ja.?
De middag werd verder gevuld met veel keiharde muziek. Het moet de veteranen met gehoorapparaten letterlijk zijn gaan toeten. De kinderen in het stadion begonnen zich al gauw te roeren. Tessa en Robbert uit groep 8 van basisschool De Ark uit Elst vonden het lang duren. ?Beetje zielig voor die oude mannen.?
Op school kregen ze te horen dat de Slag om Arnhem door de Engelsen en Polen werd verloren. Waarom dan toch zo?n feest? ?Ze kwamen om ons te helpen?, zegt Robbert, hoog op de tribunes.
Beneden maken groepjes veteranen dat ze wegkomen uit het vocale geweld. Dit is voor hen een brug te ver.
Door: Riekelt Pasterkamp
Bron: Reformatorisch Dagblad
