door A. Turkenburg
In de zomer van 1963 verscheen er in een weekblad een foto waarop was te zien dat een paar kinderen “SS”-ertje speelden. Deze foto trok de aandacht van een lezer en die schreef vervolgens een brief aan de redactie van het blad met het verzoek dit soort foto’s achterwege te laten, omdat kinderen nauwelijks weten wat ze spelen. Deze ingezonden brief werd opgemerkt door de Leidenaar Henk Kwik en dat bracht hem op een idee. Als deze briefschrijver zo reageert, dacht hij, zou hij ook weleens belangstelling kunnen hebben voor de geschiedenis van Tweede Wereldoorlog en misschien ook wel over documentatiemateriaal beschikken uit die tijd. En dat laatste vooral interesseerde hem, omdat hij zelf ook al een jaar of tien bezig was met het verzamelen van materiaal uit de jaren ˜40-’45.
Kwik schreef de briefschrijver een brief en zijn vermoeden over de vermeende interesse bleek juist. Er werd een afspraak gemaakt waarbij de briefschrijver ook enkele kennissen uit IJmuiden meebracht. Tijdens die bijeenkomst kwam Kwik met het voorstel een groep op te richten die niet alleen de bestudering van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog ten doel had, maar ook de jeugd betere voorlichting over die periode zou moeten geven. Het viertal, J. Anderson, H. Kwik, J. Spanninga en P. Veldheer, was bovendien van mening dat als het initiatief eenmaal bekend zou zijn, het ook veel ouderen zou aantrekken. Zij voelden zich in hun opvatting gesterkt door de wetenschap dat veel oorlogsboeken nog steeds gretig aftrek vonden. De vraag was waar die ouderen dan gezocht moesten worden. Besloten werd een circulaire te sturen naar leden van ˜de Verzamelaar’ waarvan bekend was dat zij ˜oorlog’ verzamelden. In deze circulaire werd de doelstelling van de op te richten vereniging als volgt omschreven: – het (doen) opsporen van documentatiemateriaal – de leden gelegenheid geven tot het plaatsen van gratis advertenties in een uit te geven maandblad. – Het organiseren van tentoonstellingen over het tijdvak 1940-1945. – de jeugd op de juiste wijze voorlichten over die periode o.a. door tentoonstellingen – het houden van ruilbeurzen Het resultaat was verrassend, niet minder dan 35 personen reageerden en gaven zich op als lid. Korte tijd later, op 1 september 1963, werd de vereniging als “Documentatiegroep ˜40-’45” opgericht. Het zou echter nog tot 1979 duren eer de vereniging officiele statuten en een huishoudelijk reglement zou vaststellen en ingeschreven zou worden bij de Kamer van Koophandel. De doelstellingen blijven ongewijzigd, maar wel wordt een clausule opgenomen die ongewenste personen moet weren. Ook werd Dr. L. de Jong lid, hij zei: “Nu zijn we niet meer alleen”. Op 18 april 1964 vond in Utrecht de eerste ledenvergadering plaats. Maar liefst zes landelijke dagbladen waren hierbij aanwezig. Op de vergadering werd besloten tot verhoging van de contributie en er werd een nieuw ontwerp van het maandorgaan aangenomen: de cijfers 40 en 45 door prikkeldraad verboden met op de achtergrond drie kruizen.
MAANDORGAAN/TERUGBLIK
Naast het aantal leden nam ook de omgang van het maandorgaan toe dat in gestencilde vorm verscheen. Jarenlang hebben vele vrijwilligers onder stimulerende leiding van Henk Kwik hun beste krachten gewijd aan de samenstelling van het blad. Een van deze medewerkers, J. Muller, bewaart aan die tijd de beste herinneringen. In 1978 wordt overgegaan op A-5 formaat; de oplage is dan inmiddels gestegen tot ongeveer 800 stuks. In 1985 wordt een prijsvraag uitgeschreven voor een meer toepasselijker naam voor het blad. Terugblik ˜40-’45 komt als beste uit de bus en siert vanaf de nieuwe jaargang het omslag. Ook werden speciale themanummers uitgegeven. Zo werden uitgegeven: – In 1964, een speciaal invasienummer, n.a.v. 20 jaar Normandie – In 1980, een speciaal nummer over de Meidagen 1940, n.a.v. 40 jaar Inval in Nederland – In 1983, een jubileumnummer n.a.v. 20-jarig jubileum van de Documentatiegroep – In 1988, een speciaal Mobilisatienummer, n.a.v. zilveren jubileum – In 1990, een speciaal bevrijdingsnummer, n.a.v. 45 jaar bevrijding – In 1993, een speciaal Verzetnummer, n.a.v. het 30 jarig jubileum van de Documentatiegroep
Verder werden in 1994 en 1995 nog speciale nummers uitgegeven naar aanleiding van 50 jaar Market-Garden en 50 jaar Bevrijding. En tenslotte een themanummer ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan, getiteld “Nederland na de Bevrijding”.
In juni 1975 beeindigde Henk Kwik zijn werk als eindredacteur. Met veel enthousiasme neemt W. Brug het van hem over. Dit enthousiasme zal hem niet meer verlaten. Begin 1991 moet hij vanwege gezondheidsredenen zijn werk verminderen. Twee rubrieken blijft hij verzorgen. Tot hij in 1993 plotseling overlijdt. J. Zwaan, oud RIOD-medewerker, werd toen hoofdredacteur.
TENTOONSTELLINGEN EN JUBILEA.
De doelstellingen om tentoonstellingen te houden wordt niet vergeten. Leden organiseren zelf tentoonstellingen, of verlenen hun medewerking hieraan. Soms was dat met enig spektakel omgeven. Op Bevrijdingsdag 1970 vond in Leiden, ter gelegenheid van de tentoonstelling in de Burgerzaal van het stadhuis, een dropping plaats van het laatste nummer van De Vliegende Hollander (10 mei 1945). Een overdruk van 20.000 stuks wordt ˜s morgen boven de stad uitgeworpen. In 1973 bestaat Vlaardingen 700 jaar. Jan Anderson, een van de oprichters van de vereniging, weet het college van B & W te interesseren voor een Bevrijdingstentoonstelling. Ruim 3200 mensen bezoeken deze tentoonstelling. In 1975, bij 30 jaar Bevrijding, moet het bestuur van de Documentatiegroep ˜40-’45 een nationale tentoonstelling organiseren. Oud minister president dr. W. Drees opent de tentoonstelling. De landelijke media, waaronder het NOS Journaal en dagbladen, besteden hier aandacht aan. Ruim 15000 mensen bezoeken de tentoonstelling.
In 1978 tijdens het 15-jarig bestaan van de vereniging wordt in Den Haag een demonstratie parachutespringen georganiseerd. Deze wordt helaas vanwege het slechte weer afgelast. Wel trekken militaire voertuigen van ˜White Star’ in colonne langs.
Het 20-jarig bestaan wordt in de KMA in Breda gevierd. Ook Polen zijn aanwezig bij het thema van het jubileum: de Bevrijding door de Polen van Breda. Ook wordt het enig overgebleven lid van het oprichtersviertal tot erelid benoemd. In 1988 wordt het vijfde lustrum in Parkhotel ˜De Branding’ in Doorwerth gevierd. Het thema is hier Mobilisatie. Films en sprekers geven een beeld van de mobilisatie. In 1990 wordt in Museon een tentoonstelling ingericht. Verder is ook in Fort Vuuren bij Leerdam een expositie te zien van J. Fioole.
Reeds in het begin organiseerden individuele leden van de Documentatiegroep tentoonstellingen. Sommigen van hen bezitten nu een eigen oorlogsmuseum. In groepsverband werden een enkele maal grote tentoonstellingen georganiseerd zoals in 1973 t.g.v. het eerste lustrum en ‘van Mei tot Mei’ in 1975 (Collectie J. Muller)RUILBEURZEN
Ook ruilbeurzen behoorden tot de doelstelling van de Documentatiegroep. Pas in de jaren zeventig werden de beurzen op grote schaal georganiseerd in Astoria in Baarn en in het KAB-gebouw in Arnhem. Tegenwoordig worden de beurzen georganiseerd in Voorthuizen. Zie hiervoor het verenigingsnieuws.
BOEKENDIENST
In 1966 startte W. Jonasse de Boekendienst. Dit onderdeel trekt nog altijd veel belangstelling van leden, omdat hier vele boeken tegen billijke prijzen worden aangeboden. Sinds 1990 verzorgde F.J.W. van Vlijmen de Boekendienst. W. Jonasse werd vanwege al zijn verdiensten, ook als bestuurslid, benoemd tot erelid.
ACTIES
De vereniging voerde in de loop der jaren diverse acties. In 1974 werd actie gevoerd voor een stencilgravuremachine. Dankzij de leden kon deze worden aangeschaft. W. Jonasse startte in 1985 een actie voor een Nederlands monument in voormalig concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk. Mensen die boeken bestelden bij de Boekendienst werd gevraagd of zij het bedrag naar boven wilden afronden. Het hierdoor verkregen surplus werd overgemaakt naar een stichting voor de oprichting van het monument. Mede dankzij deze hulp kon het monument in 1986 worden opgericht.
THEMADAGEN
Vanaf 1970 werden op initiatief van Henk Kwik themadagen georganiseerd. De eerste themadag had als onderwerp (hierin was dhr. Kwik zeer geinteresseerd) ˜de luchtoorlog boven Nederland’. De eerste themadagen waren lezingen en daarna werd een film vertoond. Later werden ook excursies georganiseerd. Zo werd Arnhem al bezocht, maar ook Texel (de Russenoorlog), de Grebbeberg, Walcheren, Pannerden-Westervoort, Mill, het fort-eiland van IJmuiden, Groesbeek, Kornwerderzand, de Biesbosch en Eben Emael.
Bronnen – 20 jaar Documentatiegroep door J. Muller, Jubileumnummer 1983;
– Jaarverslagen van de vereniging 1984-1992
Uit de Terugblik ’40-’45 no. 320, september 1993
