Wanneer de Duitsers Nederland binnenvallen zijn Bob van Amerongen en Jan Hemelrijk 16 en 22. Al zoons van Joodse vaders merken ze dat het steeds warmer onder de voeten wordt en ze regelen onderduikadressen voor hun vaders. Dat blijft echter niet zonder gevolgen.
Na het regelen van een adres voor hun vaders, krijgen meer mensen gehoor van de jongens. Steeds meer mensen doen een beroep op hen en het duurt niet lang voor ze aan het hoofd van een verzetsgroep staan die het leven van een grote groep mensen redt. In de documentaire wordt duidelijk dat deze jonge jongens hun leven hebben gewaagd en bevraagd waarom zij dit precies gedaan hebben.
Zaterdag 11 oktober werd in Herinneringscentrum Kamp Westerbork stil gestaan bij de opstand in het vernietigingskamp Sobibor, die op 14 oktober 1943 begon.
Yehudith Heymans-Gudema, zelf holocaust-overlevende, verloor haar ouders, broer en grootouders in Sobibor en wist tot 2006 vrijwel niets van haar familiegeschiedenis. Over deze zoektocht en haar geschiedenis hield zij een lezing.
Mede door hulp van leden van de Documentatiegroep ’40-’45, die over een eigen archief beschikken, verkreeg zij informatie.
Groningen had voor de Tweede Wereldoorlog relatief de grootste Joodse gemeenschap. In deze documentaire kijkt historicus Beno Hofman terug naar deze periode en spreekt met overlevenden en nabestaanden.
In dit allereerste kleurennummer besteedt René Taselaar opnieuw aandacht aan de tewerkgestelde joden in de twee werkkampen ‘t Zand en Groote Keeten, beide gelegen in de voormalige gemeente Zijpe (thans Schagen) in Noord-Holland. Het artikel is een vervolg op zijn artikel in het 500e nummer, dat in december 2010 is verschenen. Enkele tewerkgestelden hebben ook enige tijd in de kampen Kremboong en Vledder gezeten.
In dit artikel worden de lotgevallen van twaalf mannen beschreven, zodat er nu iets bekend is over 24 tewerkgestelden, die in een van beide kampen hebben verbleven. De auteur kreeg contact met familieleden, zodat er ook deze keer in het artikel bijzonder afbeeldingen zijn opgenomen. Op de cover een groepsportret met tewerkgestelden met hun vrouwen en kinderen, die in mei 1944 op bezoek waren.
Verder in dit nummer aandacht voor de kritiek, die is losgebarsten op het boek van Maarten van Buuren over het verzet in het Westland en in het bijzonder de persoon van Piet Doelman. Onder meer een reactie van Joke Scheepstra. als tegenwicht tegen het boek van Van Buuren is een website gemaakt, waarop het boek wordt geanalyseerd en op diverse punten bestreden.
Tot slot een korte overpeinzing van Ruurd Kok over een merkwaardig stuk geschut op de IJsselkade in Deventer.
Ruim honderdduizend joden zijn uit Nederland weggevoerd naar de Duitse vernietigingskampen in Polen. Ze werden vermoord in gaskamers, of stierven door ziektes, mishandeling, uitputting door zware arbeid of tijdens transporten. Jarenlang waren van die mensen alleen een paar summiere gegevens bekend: hun naam, waar en wanneer ze waren geboren en waar en wanneer ze waren gestorven. De afgelopen jaren is dat ingrijpend veranderd.
Op de Community van het Digitaal Joods Monument wordt hun adres vermeld en verschijnen steeds meer foto’s. Nu krijgen namen een gezicht. Daarmee wordt het verhaal nog intenser. Ook de zichtbaarheid van de slachtoff ers in het straatbeeld is vergroot door de plaatsing van vele Stolpersteine in de trottoirs voor huizen, waaruit de mensen zijn weggehaald. Van een vernietigingskamp als Auschwitz is zeer veel bekend, omdat er nogal wat overlevenden zijn geweest, die hun verhaal hebben kunnen vertellen.
Over een gruwelijk oord als Sobibór weten we weinig. Er waren nauwelijks overlevenden en de plaats van het delict is door de daders opgeruimd. En dan, wanneer een archeoloog aan het werk is, duikt daar opeens een naamplaatje op van een Amsterdams kind Lea de la Penha. Omgebracht op 9 juli 1943, samen met haar ouders en bijna 2400 andere mensen. Verschillende, maar samenhangende invalshoeken, die in dit nummer van Terugblik ’40-’45 toevalligerwijze in verschillende artikelen en bijdragen bij elkaar komen.
Jac.J. Baart: Was Euch Gefällt – Naspeuringen. Het septembernummer van Terugblik ’40-’45 bevatte een vraag van Erik Zwiggelaar over een fraai boekwerk dat hij in zijn bezit heeft.Het is een verslag van een in Nederland rondreizend Duits amusementsgezelschap. Jac. J. Baart geeft een fraai overzicht van enkele bijzonderheden over de Duitse legereenheden, waarvoor het gezelschap heeft opgetreden. Zo zijn de Männer der Schnellen 504 in Heerenveen niet de opvarenden van Schnellboote, maar reden ze op de fiets met twee Panzerfausten aan het stuur.
Tijdens recente opgravingen in Sobibór werd een naamplaatje gevonden van het Nederlandse meisje Lea Judith de La Penha, die daar op 9 juli 1943 werd vermoord. Haar kleine naamplaatje is een aangrijpende getuigenis van deze gruweldaad. Peter Krans schrijft er een bijdrage over.
Ruurd Kok schrijft een opinie-artikel over grafroven en de meerwaarde van archeologisch onderzoek naar WO2-resten. “Zolang verzamelaars in Nederland dergelijke bodemvondsten blijven kopen, dragen ze bij aan het voortbestaan van deze kwalijke praktijk.”
De student aan de Saxion Hogeschool in Deventer Sebastiaan Pothoven doet een oproep om meer te weten te komen over de aanwezigheid van Kochbunkers in Nederland. Dat zijn groot uitgevallen rioolbuizen, die rechtop in de grond werden gezet en als schuilplaats fungeerden.
Alphons Siebelt vestigt de aandacht op de overeenkomsten tussen illegale feestprogramma’s uit Vlaardingen, Rotterdam en Leiden. Twee voor de verjaardag van koningin Wilhelmina (31 augustus 1940) en een voor Leidens Ontzet (3 oktober 1940). De overeenkomst kan geen toeval zijn. Ligt de oorsprong in Vlaardingen bij de verzetsgroep De Geuzen?
Diete Oudesluijs schrijft over de onthulling van een monument in Zöschen en Spergau voor de slachtoffers van de strafkampen die daar lagen. Ook Nederlandse namen zijn daar terug te vinden.
In de serie Groeten uit… schrijft Jac. J. Baart een kaartje uit Wenen, met daarop de voormalige Flaktorens die daar nog te zien zijn. Peter Krans doet de groeten uit Zwitserland vanaf de Stadt Luzern. In dat schip hangt een plaquette die herinnert aan de Zwitserse generaal Henri Guisan.
Het oktobernummer bevat verder nog recensies, de rubriek Onlangs Verschenen en nieuwsberichten. Artikeltjes en bijdragen over: Stolpersteine in Lochem, monument in Warnsveld, opgravingen in Westerbork, Informatiepanelen in Kamp Amersfoort van Albert Ziëck, Flaktorens in Wenen en een plaquette op het schip de Stadt Luzern in Zwitserland.
De Documentatiegroep stelt zich ten doel de belangstelling voor en de beoefening van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, zijn oorzaak en zijn gevolgen, in de meest ruime zin te bevorderen.
Zij tracht haar doel te dienen met alle wettige middelen.
Op de ledenservice vindt u momenteel o.a. de scans van Terugblik ’40-’45 en een doorzoekbare index van alle artikelen. Vanaf september 1963. Ook is een rapportage van de Werkgroep Einde Verzameling in te zien.
Ter gelegenheid van ons jubileum hebben we in 2018 een verzamelband voor leden uitgebracht. Er passen twee jaargangen van Terugblik ’40-’45 in een band.
De Documentatiegroep ’40-’45 is in 1963 opgericht als vereniging van verzamelaars van documentatie en militaria, maar tegenwoordig is het merendeel van de leden geïnteresseerd in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. De Documentatiegroep ’40-’45 heeft zo’n 700 leden, niet alleen in Nederland maar ook in het buitenland tot in Canada en Australië. Lid worden kost slechts EURO 45,- per jaar! (tot 21 jaar EURO 30,-, minimum leeftijd 16 jaar). Leden in het buitenland betalen daarbij een bijdrage in de portokosten. Daarvoor krijgt u 11x per jaar het blad Terugblik ’40-’45, kunt de beurzen bezoeken en kunt u deelnemen aan excursies. Voor meer informatie kijk onder ‘Vereniging‘.
Opzeggen
Opzeggingen van het lidmaatschap uitsluitend schriftelijk of per e-mail vóór 3 december aan het adres van de secretaris van de vereniging. Het adres staat in Terugblik onder colofon.
Kan ik per maand opzeggen?
Nee, Documentatiegroep ’40-‘45 is een vereniging. en opzeggen is alleen per kalenderjaar mogelijk.
Ruim honderdduizend joden zijn uit Nederland weggevoerd naar de Duitse vernietigingskampen in Polen. Ze werden vermoord in gaskamers, of stierven door ziektes, mishandeling, uitputting door zware arbeid of tijdens transporten. Jarenlang waren van die mensen alleen een paar summiere gegevens bekend: hun naam, waar en wanneer ze waren geboren en waar en wanneer ze waren gestorven. De afgelopen jaren is dat ingrijpend veranderd.
