?D?t moment, dat ze in de buurt komen en? doorlopen, dat is onvergetelijk?,
zegt Louis de Wijze, een Nederlandse Jood die kampen en dodenmarsen overleefde.
Op scholen vertelt hij zijn verhaal, steeds weer. ?Ik vind dat jonge mensen
moeten weten wat er gebeurd is. Als het ??n mensenleven scheelt, is dat voor mij
al genoeg.?
Luid en duidelijk klinkt het verhaal van De Wijze momenteel door een van de
ruimten van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Daar is tot 29 augustus de
expositie ?De oorlog in levende lijve? te bezichtigen. Op het voormalige
kampterrein staan grote foto?s van zeven ooggetuigen, terwijl in het museum een
klaslokaal is ingericht met foto?s en videobeelden van gastsprekers en
materialen die zij gebruiken om leerlingen voor te lichten.
De materialen worden ge?xposeerd in oude schoolbankjes, met in het werkblad
doorzichtig plexiglas. Van Willem Schoenland liggen er onder meer zijn jodenster
en zijn persoonsbewijs. Hij ontvluchtte Westerbork en overleefde de oorlog als
onderduiker.
Opgepakt
De Joodse onderduikers van het echtpaar Jansen in Zuilen waren minder
fortuinlijk. Zij werden opgepakt en vergast. Zoon Ep Jansen vergeet nooit het
ogenblik waarop hij uit school thuiskwam: het huis was leeg, de onderduikers
waren weg, zijn ouders zaten in de gevangenis. In het schoolbankje liggen
brieven die hij vanuit het gevang kreeg.
Het verhaal van Jansen en anderen is via koptelefoons te beluisteren. Piet
Veeninga was als onderduiker betrokken bij wapendroppingen in Noord-Friesland.
Leo Leever zat als dwangarbeider in Bremen, dook tijdens verlof onder, werd na
verraad gepakt en later door de Amerikanen uit het strafkamp bevrijd. Willem van
der Veer werd als geheim agent gedropt boven Drenthe. Renske Akkerman werd
opgepakt omdat ze als Jehovah?s getuige ondanks het verbod doorging met
prediken. De Jood Ernst Verduin overleefde het concentratiekamp, ondanks de
tyfus die hij opliep.
Zo vertellen ze hun verhaal, op scholen en nu ook op de expositie. Een wat
vreemde eend in de bijt is Orpa Goergoerem. Zij werd in 1952 in Schattenberg,
het voormalige Kamp Westerbork, geboren als dochter van een Molukse
KNIL-militair die na het onafhankelijk worden van Indonesi? tijdelijk naar
Nederland moest. Tijdelijk bleek definitief.
Scholen
De laatste resten van Kamp Westerbork werden in 1971 opgeruimd. Sinds de opening
van het herinneringscentrum in 1983 klagen bezoekers al dat het kampterrein
onvoldoende herkenbaar is en zodoende te weinig zeggingskracht heeft. Daarom is
het terrein in de jaren negentig heringericht. Er worden herdenkingen gehouden,
rondleidingen gegeven en ook de tentoonstelling ?De oorlog in levende lijve?
draagt een steentje bij. Bij deze expositie publiceerde het herinneringscentrum
het boek ?De klassenfoto?, van Martine Letterie: een zesde klas uit 1951 houdt
een halve eeuw later een re?nie en tijdens de gesprekken wordt duidelijk hoezeer
de oorlog hun jeugd gestempeld heeft.
Tegelijkertijd heeft het museum voor scholieren het project
?WesterborkPortretten? opgezet. Leerlingen van alle scholen in Nederland kunnen
bijdragen aan dit ?virtueel herinneringsboek? door een biografie te maken van
een persoon uit hun eigen omgeving die tijdens de oorlog langere of kortere tijd
in Westerbork verbleef. De biografie en de bijpassende foto?s kunnen via
internet worden ingezonden en worden dan op de website van het kamp geplaatst.
Op deze wijze kunnen scholieren een bijdrage leveren aan het vastleggen van
herinneringen. Ook nabestaanden mogen een portret maken.
Er zijn 102.000 mensen via kamp Westerbork gedeporteerd. De meesten waren Jood,
maar er waren ook 245 sinti bij. Het herinneringscentrum kan bronmateriaal over
hen aanleveren en de leerlingen uit zowel basis- als voortgezet onderwijs kunnen
ook zelf op zoek. In het voortgezet onderwijs kan de opdracht dienen als sector-
of profielwerkstuk.
Verbijsterd
Zestig jaar na de bevrijding heeft nog altijd een kwart van de Nederlandse
bevolking de oorlog min of meer bewust meegemaakt. Truus Menger-Oversteegen
behoort tot de overlevenden die door het Landelijk Steunpunt Gastsprekers WO II
worden ingezet om te vertellen over de verschrikkingen van de bezettingsjaren.
Ook haar verhaal is nu op de expositie te horen.
Menger weet nog goed hoe ze samen met collega-verzetsstrijdster Hannie Schaft
werd gedwongen toe te kijken bij het fusilleren van gevangenen in Haarlem. Stil
wachtte het publiek af. ?We waren allemaal verbijsterd.? Totdat een oude man met
een beverig stemmetje begon te zingen en anderen probeerden mee te doen. Zo
klonk het Wilhelmus terwijl de schoten knalden.
?De oorlog in levende lijve? is tot 29 augustus te zien in Herinneringscentrum
Kamp Westerbork in Hooghalen. Meer informatie: 0593-592600 of
www.kampwesterbork.nl.
Bron: Reformatorisch Dagblad
