Oorlogsveteranen en communisten vinden van wel. En met hen inmiddels ook de meerderheid van de gemeenteraad van Volgograd, zoals Stalingrad tegenwoordig heet. Deze maand zal ze een formeel verzoek indienen bij president Poetin om de Zuid-Russische stad weer haar oude naam terug te geven. Ook moeten de inwoners van Volgograd zelf nog formeel akkoord gaan via een referendum.

De voorstanders van de hernoeming hopen dat uiterlijk 3 februari 2003 de zaak rond is. Dan is het precies zestig jaar geleden dat de Sovjets de nazi’s bij Stalingrad hebben verslagen. En een maand later is het ook nog eens vijftig jaar geleden dat Stalin -die voor veel Russen nog steeds het symbool is voor de Sovjetoverwinning op de nazi’s- is overleden. Een mooier eerbetoon aan de ”generalissimo” kunnen zij zich dan ook niet voorstellen.

Tegenstanders -onder wie vooral mensenrechtenactivisten en liberale politici- hebben geschokt gereageerd. Zij verwijzen naar de miljoenen onschuldige slachtoffers die zijn gevallen onder Stalins brute heerschappij. Zij menen dat met de terugkeer van de naam Stalingrad de Sovjetleider feitelijk wordt gerehabiliteerd. De stad had in 1961 haar oorspronkelijke naam juist verloren vanwege de bekendmaking van Stalins misdaden tegen de Sovjetbevolking.

Maar de voorstanders wuiven hun argumenten weg. „De naam Stalingrad is bedoeld als nagedachtenis aan onze ouders en grootouders die de stad uit naam van Stalin tegen de fascisten hebben verdedigd”, meent de communistische partijleider Gennadi Zjoeganov. „Stalin heeft het land meer dan dertig jaar geleid. Er waren fouten, maar ook grote overwinningen. Laten we genuanceerd blijven over onze geschiedenis.”

Waarnemers achten de kans redelijk groot dat de initiatiefnemers in hun opzet slagen. Zij baseren zich op dezelfde wetgeving als die onder president Jeltsin is gebruikt om Leningrad en Gorki weer hun tsaristische namen Sint-Petersburg en Nizjni Novgorod terug te geven.

Ook Poetin zou niet onwelwillend tegenover het initiatief staan. Al eerder toonde hij zich openlijk voorstander van eerherstel van oude Sovjetsymboliek, zoals de herinvoering van het Sovjetvolkslied en nog onlangs de rode communistische ster in het Russische leger. Poetin speelt hiermee in op de toenemende nostalgie onder de Russische bevolking naar de Sovjettijd.

De slag om Stalingrad is door de Russen altijd gepresenteerd als het symbool van de onoverwinnelijkheid van het Rode Leger en de Sovjet-Unie. Hij vormde in ieder geval het einde van de Duitse opmars in oostelijke richting en het begin van de val van het Derde Rijk.

De slag begon in september 1942, toen de Duitse troepen de stad voor het eerst belegerden. Hitler was ervan overtuigd dat hij Stalingrad in korte tijd zou veroveren. Het moest het ultieme symbool worden van de Duitse overwinning op de Sovjets, aangezien de stad de naam van Sovjetleider Stalin droeg. Om dezelfde reden gaf Stalin het Rode Leger de opdracht de stad letterlijk tot de laatste druppel bloed te verdedigen.

Aanvankelijk stonden de Sovjets er slechter voor dan de nazi’s. Slechts dwang -terugtrekking stond gelijk aan verraad en dus executie- en collectieve opoffering van honderdduizenden ongewapende soldaten op het slagveld zorgden ervoor dat de situatie zich uiteindelijk ten gunste van de Sovjets keerde.

In januari 1943 zetten ze hun slotoffensief tegen de Duitsers in, nadat ze hen al eerder volledig hadden omsingeld. Koude, honger, ziekte en chronisch gebrek aan materieel aan Duitse zijde zorgden ervoor dat de Sovjets binnen een maand Stalingrad definitief in handen kregen en de Duitsers zich overgaven. Totaal kwamen er meer dan een half miljoen Duitse manschappen om het leven en het Rode Leger verloor meer dan een miljoen soldaten.

Er werden zo’n 90.000 Duitsers krijgsgevangen gemaakt. Van hen is het merendeel al het eerste jaar gestorven, deels door wraakacties van Russische soldaten. Op deze laatste informatie ligt in Rusland nog altijd een taboe, evenals op het feit dat de Sovjets de overwinning deels behaalden door de executie van tienduizenden eigen soldaten en burgers die weigerden de stad verder te verdedigen.