Het zijn allemaal vragen die een antwoord krijgen wanneer medio volgende maand het boek ‘Wegens bijzondere omstandigheden…’ verschijnt. ‘Wegens bijzondere omstandigheden…’ handelt over Den Bosch in de bezettingsjaren 1940 – 1944. Bijzonder is dat aan het kloeke boek een historische kaart is toegevoegd. De nummers op de kaart verwijzen naar de oorlogsplekken in Den Bosch en de omringende dorpen Rosmalen, Empel, Engelen en Bokhoven.
"Het boek is een bundel met 18 hoofdstukken, steeds over een ander thema. Het negentiende hoofdstuk is een wandeling door het huidige Den Bosch waarbij geschetst wordt wat zich hier allemaal heeft afgespeeld", vertelt Jac. Biemans, medewerker van het stadsarchief, die de beeldredactie verzorgde.
Op 460 pagina’s staan ruim 200 illustraties, waarvan veel niet eerder gepubliceerde foto’s. Zo zien we dat het stadhuis in de oorlogsjaren omgeven was met tal van borden, vol verwijzingen in het Duits, zelfs vandaar nog naar ‘Stadtmitte’. Den Bosch in oorlogstijd komt op de foto’s ook naar voren als een vrolijke stad waar op straat niets te merken was van de bezetting.
Hoe Den Bosch de oorlog werkelijk beleefde, wordt beschreven in de 18 hoofdstukken die handelen over thema’s als het Dagelijks Leven, de houding van de kerken, het verzet, Joods Leven, Arbeits- einsatz, Duits Bestuur, economie, ziekenzorg, sport, kunst en cultuur.
In het boek komt ook aan de orde in welke mate Den Bosch heulde met de Duitsers. Het Joods Leven in Den Bosch wordt beschreven door Ruud Weismann, die onderzoek verrichtte naar joden in Den Bosch.
Volgens officiële tellingen vielen er 515 Bosschenaren ten offer aan het oorlogsgeweld. ,,Vast staat dat het aantal joodse mensen dat tijdens de oorlog uit Den Bosch is weggevoerd, procentsgewijs groter is dan in Eindhoven, Tilburg en Breda. Of er hier ook meer NSB’ers en verraders zaten, durf ik niet zomaar te zeggen", zegt Theo Hoogbergen, een van de initiatiefnemers.
"De collaboratie in Den Bosch is echt zo’n thema dat dit boek bijzonder maakt. We hebben bewust niet voor anonimisering gekozen. Er worden namen genoemd. We hebben het idee dat dat inmiddels wordt geaccepteerd en huidige generaties niet wordt nagedragen."
De geschiedschrijving van Den Bosch gedurende de Tweede Wereldoorlog beperkte zich tot nu toe vooral tot de bevrijding in oktober 1944. ‘Wegens bijzondere omstandigheden…’, vult daarmee een leemte. ,,Het is een groot overzichtsboek met thema’s die weer aan kunnen zetten tot deelstudies. Omdat voor elk hoofdstuk een limiet gold van zesduizend woorden, is er veel gesneuveld. Elk hoofdstuk had veel groter kunnen zijn, zo veel valt er te vertellen", aldus Biemans.
Aan het boek is 2½ jaar gewerkt. "René Kok, docent op het Sint- Janslyceum kwam met het idee voor dit boek naar mij toe. Hij stelde voor dat we het met zijn tweeën gingen doen. Daar heb ik voor bedankt. Dan zou het tien jaar gaan duren, ik wilde er deskundigheid op meer terreinen bij hebben", vertelt Hoogbergen (1926), die in het onderwijs werkzaam is geweest en een deel van de oorlog in Den Bosch beleefde. Hoogbergen: "We hebben auteurs gezocht, ieder met deskundigheid op een afzonderlijk terrein. We vreesden aanvankelijk voor overlapping, dat is reusachtig meegevallen en de keuze voor een bundel met afzonderlijke verhalen is zelfs een winstpunt geworden."
Sponsors, waaronder de gemeente Den Bosch, maakten het mogelijk dat René Kok een dag per week kon worden vrijgemaakt van zijn schoolverplichtingen om in nationale archieven naar Bossche elementen te speuren.
In de archieven werd zo veel materiaal opgedoken dat er gemakkelijk een dvd aan het boek had kunnen worden toegevoegd. "Daar is om praktische redenen van afgezien. Het is al een hele klus om dit boek op tijd klaar te krijgen voor het congres op 19 april in het Jeroen Bosch Centrum waar alle auteurs in gesprek gaan over hun onderwerp", aldus Biemans.
bron: www.brabantsdagblad.nl
