D-day
Engeland
Zuid-Engeland kreeg vanaf 1943 te maken met het grootste invasieleger dat zich ooit op ??n plaats verzamelde. Allerlei steden, dorpen en musea besteden aandacht aan dat feit.
Falmouth – Trebah Gardens in Cornwall herdenkt tussen 29 en 31 mei dat de manschappen van de Amerikaanse 29e Infanteriedivisie in juni 1944 vanaf het strand van Trebah vertrokken. Op zondag heeft er eveneens een kerkdienst plaats. Info: www.falmouth.co.uk.
Gosport – Museum of Naval Firepower laat niet alleen de vuurkracht van de hedendaagse marine letterlijk horen, maar schenkt tussen 22 mei en 9 januari aandacht aan de opbouw van de grootste invasiemacht. Info: www.explosion.org.uk.
Londen – Imperial War Museum (IWM) telt in Groot-Brittannië vijf vestigingen en heeft in het kader van D-day een groot aantal activiteiten op het programma staan. Zo toont IWR Londen tot en met mei 2005 niet alleen de waterbestendige kaarten waarmee de soldaten op de stranden van Normandië landden, maar ook geheime documenten van Eisenhower, Montgomery en andere commandanten. De rol van dubbelspion ”Garbo”, die met zijn boodschappen de nazi’s op het verkeerde been zette, wordt eveneens belicht. Gereedschappen om bepaalde zaken te saboteren, originele filmbeelden en historische foto’s van Robert Capa zullen eveneens de aandacht trekken. The Cabinet War Rooms, eveneens in hartje Londen, belichten onder andere de rol van Churchill. Het marineschip HMS Belfast, dat op 6 juni 1944 als een van de eerste het vuur op de Duitse stellingen opende, ligt afgemeerd in de Theems, is te bezichtigen en zal op 5 en 6 juni opnieuw de kanonnen laten bulderen. IWM Duxford, net onder Cambridge, pretendeert de grootste permanente tentoonstelling over D-day in het Verenigd Koninkrijk te hebben. IWM North in Manchester stelt tussen 5 juni en 26 september juist de voorbereidingen van de invasie aan de orde. Informatie: www.iwm.org.uk.
Londen – National Army Museum staat op 5 juni in het teken van ”The Longest Day”. Adres: Royal Hospital Road in Chelsea. Info: www.national-army-museum.ac.uk.
.
Londen – Royal Air Force Museum in Hendon nabij Londen haalt de vliegtuigen voor het voetlicht die tijdens D-day een actieve rol speelden, zoals de Avro Lancaster, de North American Mustang en de Lockheed Hudson. Op 5 juni kunnen bezoekers zowel veteranen ontmoeten als acteurs spreken die vertellen over hun ervaringen. Informatie: www.rafmuseum.org.
Portsmouth – Het D-Day Museum, dat in 1984 ter gelegenheid van de veertigste verjaardag van D-day openging, speelt een sleutelrol bij de herdenking. Het brengt op een aantrekkelijke manier operatie Overlord in beeld en haalt van 27 mei tot en met september de rol van Portsmouth en het omliggende gebied bij deze mammoetoperatie extra voor het voetlicht. De havenstad zelf luidt de feestelijkheden in met een concert (2 juni) en een veteranendefil? (3 juni). Op zaterdag 5 juni zal een konvooi van ferry’s en marineschepen het Kanaal oversteken. Tijdens de tocht wordt de nieuwe website www.pathsofmemory.net gelanceerd. Zowel in Portsmouth als in de Franse zusterstad Caen wordt op 27 mei de route ”Walk the Story” in gebruik genomen. Informatie: www.ddaymuseum.co.uk en www.d-day60.co.uk.
York – Het Yorkshire Air Museum onthult, ter ere van de aankomst van de Franse eskaders en hun bijdrage aan de landing in Normandië, op 12 mei een Halifax-vliegtuig. De 15e mei staat in het teken van het gevechtsbataljon Neptune. Hierbij hoort tevens een congres waarop militaire voertuigen en historische vliegtuigen voor het voetlicht komen. Informatie: www.yorkshireairmuseum.co.uk.
Frankrijk:
De herdenking van D-day neemt in Normandië ongeveer tachtig dagen in beslag. Tijdens 180 ceremonies in de periode 4 juni tot 26 augustus krijgen veteranen een speciale herdenkingsspeld uitgereikt. Op de avond van 5 juni wordt onder het motto ”Omhelzing van de kust” op 24 verschillende plaatsen tussen Sainte-Marie-du-Mont en Ranville tegelijkertijd vuurwerk afgestoken. Informatie: www.normandiememoire.com , www.normandy-dday.com . In ”Normandie Terre-Libert?” leiden acht bewegwijzerde routes naar de vijf stranden en langs andere belangrijkste historische plekken, kerkhoven, monumenten en musea. De kortste route is 72 kilometer, de langste 209 kilometer. Informatie: Comit? R?gional de Tourisme de Normandie: 0033-(0)232337900 of www.normandy-tourism.org . Een Nederlandstalige D-day-brochure is tegen verzendkosten verkrijgbaar bij Maison de la France, 0900-1122332 (0,50 euro per minuut) of www.franceguide.com .
Arromanches – Internationale ceremonie met regeringsleiders op zondag 6 juni. Op 19 juni zullen 15.000 jongeren op het strand een menselijke ketting vormen en ballonnen oplaten. Het Mus?e du D?barquement bevindt zich voor de restanten van de kunstmatige haven. Informatie: www.normandy1944.com . Bezoekers van ”Arromanches 360” komen terecht in een cirkelvormige zaal, waar de film ”Le Prix de la Libert?” op negen schermen wordt geprojecteerd. Informatie: www.arromanches360.com .
Bayeux – Bayeux kwam als eerste bevrijde stad van Frankrijk op 7 juni 1944 ongeschonden uit de oorlog en keert op 3 (en 4) juli terug naar de Middeleeuwen. De oude binnenstad vormt daarvoor het decor. De stad herdenkt op 14 juni de komst van generaal De Gaulle. Informatie: www.bayeux-tourism.com . Het Mus?e M?morial de la Bataille de Normandie biedt een chronologische voorstelling van de slag.
Caen – De stad van Willem de Veroveraar herdenkt de bevrijding op 9 en 19 juli. Het M?morial de Caen nodigt een groep Duitse oud-strijders (”geen SS’ers maar Wehrmacht-soldaten”) uit om deze zomer het voormalige slagveld in Normandië te bezoeken. Het in 1988 door François Mitterrand geopende instituut toont tot eind december de expositie ”D-Day Words”, waarbij frontsoldaten aan de hand van dagboekfragmenten en brieven over hun dagelijkse belevenissen spreken. Zowel van geallieerde als van Duitse zijde. De Britse prins Charles hoopt op 5 juni de nieuwe Britse tuin in het internationale park te openen. Het museum, dat overigens niet alleen de Tweede Wereldoorlog aan de orde stelt, maar ook de Koude Oorlog en de soms wankele basis voor vrede in de hedendaagse tijd, biedt bezoekers de mogelijkheid om met een gids per bus de landingsstranden en andere plekken te bezoeken. Informatie: www.memorail-caen.fr .
Pont-Audemer – De bevrijding van dit voormalige leerlooiersstadje wordt voor een deel aan de Prinses Irene Brigade toegeschreven. Op 8 augustus kwamen 12.000 soldaten in Normandië aan land en leverden eveneens een bijdrage aan de bevrijding van Cabourg, Dives, Deauville, Trouville en Honfleur. In de herfst bereikten ze Nederland. Om 9.30 uur op 6 juni heeft in Pont-Audemer de officiële Nederlandse herdenkingsceremonie plaats. Koningin Beatrix zal hoogstwaarschijnlijk daarbij aanwezig zijn.
Ranville – Het M?morial Pegasus wordt opgedragen aan de para’s van de 6th British Airborne Division, die als eersten in de nacht van 5 op 6 juni 1994 in Normandië landden. Het museum, dat een ingrijpende verbouwing heeft ondergaan, ligt naast de beroemde brug van Benouville die majoor John Howard met zijn mannen veroverde. Jim Wallwork, de piloot die de eerste Horsa-glider aan de grond zette en hoogstwaarschijnlijk prins Charles zullen in juni bij de installatie van een exacte replica van zo’n zweefvliegtuig in het park aanwezig zijn. Informatie: www.normandy1944.com.
Saint-James – Op 31 mei zingen 4400 kinderen uit de geallieerde landen bij de graven van soldaten. Bij deze ceremonie van ”herinnering, vrijheid en vrede” zijn oud-strijders aanwezig.
Saint-Laurent sur Mer – Het Mus?e M?morial d’Omaha Beach ligt op een steenworp afstand van het Omaha-landingsstrand. Informatie: www.musee-memorial-omaha.com.
Sainte-Mère-Eglise – Beroemd is het beeld van de witte parachute op de kerktoren. Soldaat John Steele van de 82nd Airborne Division maakte hier zijn hachelijke sprong. Op het plein voor kerk worden de gebeurtenissen op die dag in juni gereconstrueerd. Een groot aantal parachutisten zal er op 5 juni om 14.30 uur opnieuw landen.
Ardennenoffensief
De geallieerde landing in Normandië was ook een psychologische nederlaag voor het Duitse leger. De bevrijders stootten krachtig door Frankrijk en vervolgens door België. Parijs werd eind augustus bevrijd, Doornik, Brussel en Antwerpen begin september. In de loop van de maand bevrijdden Amerikaanse divisies Bergen, Namen en Luik. Generaal Eisenhower besloot het tempo van de opmars te verminderen. Hij wilde Duitsland vanuit de hele lengte van de frontlijn veroveren. Maarschalk Montgomery zag echter meer in een snelle en krachtige doorsteek naar Berlijn vanuit Nederland. Van die periode van respijt maakte het Duitse opperbevel gebruik om een groots aanvalsplan op touw te zetten. Onder volledige radiostilte werden 250.000 manschappen, 600 tanks en 1900 kanonnen tussen Montjoie en Echternach in stelling gebracht. Op 16 december 1944 begon het offensief, om 5.30 uur, met sneeuw, mist en laaghangende bewolking onder de codenaam ”Wacht am Rhein”. De Amerikaanse troepen werden aanvankelijk verrast. Het lukte de geallieerden echter het Belgische plaatsje Houffalize te heroveren. Hitler weigerde de aanval stop te zetten. Tijdens ”The Battle of the Bulge” werden zijn troepen via een tangbeweging teruggedreven. De Slag om de Ardennen duurde tot 28 januari 1945.
Frankrijk:
Novion-Porcien – De bevrijding van de Franse Ardennen door Amerikaanse troepen komt aan bod in het in juli 2003 geopende Mus?e Guerre et Paix.
Luxemburg:
Het Office National du Tourisme noemt op internet – http://www.ont.lu/sec_war.htm – keurig alle militaire musea en monumenten.
Diekirch – Het Mus?e National d’Histoire Militaire toont welke vorderingen Amerikaanse troepen op het grondgebied van het groothertogdom en Duitsland maakten. De activiteiten die het museum tussen november 2004 en januari 2005 in petto heeft staan op www.lnat-military-museum.lu . Deze site biedt tevens uitvoerig informatie over de grensoverschrijdende historische wandelroute Bettendorf-Hoesdorf.
België:
Zowel de brochure ”De wegen van de herinnering” als de kaart ”De Slag om de Ardennen” vormt een handige gids om het laatste gevecht op Belgische grondgebied op de voet te volgen. Op de Mardassonheuvel in Bastogne ligt het belangrijkste monument en museum, dat overigens totstandkwam met hulp en adviezen van generaals die elkaar destijds bestreden. Info: www.bastognehistoricalcenter.be. Andere musea danken eveneens hun bestaan aan de slag of schenken er aandacht aan, zoals het Truschbaum Museum in Bütgenbach ( www.camp-elsenborn.be ), Museum December 44 in La Gleize ( www.december44.com ), Mus?e de la Bataille des Ardennes in La Roche ( www.batarden.be ) en Ardennen Poteau 44 in Poteau-St. Vith ( www.museum-poteau44.be ). De gidsen zijn verkrijgbaar via het Belgisch Verkeersbureau voor Wallonië en Brussel in Haarlem: 0900-2020107 (0,45 euro per minuut), belgisch.verkeersbureau@wxs.nl en www.belgie-toerisme.net (bijdrage in porto- en administratiekosten 2,15 euro per pakket).
Op weg naar 5 mei:
De luchtlanding onder de codenaam Market Garden luidde in september 1944 de Slag om Arnhem in. De geallieerden verloren de slag uiteindelijk, waardoor de bevrijding van Noord-Nederland tot 1945 op zich liet wachten.
Arnhem/Oosterbeek – Bij de zestigste herdenking van de Slag om Arnhem staat de John Frostbrug centraal. De brug over de Rijn bleek in september 1944 bij de Slag om Arnhem uiteindelijk een brug te ver. De John Frostbrug, genoemd naar de in 1993 overleden Britse luitenant-kolonel die met zijn bataljon enkele dagen standhield bij de brug, wordt op woensdag 15 september na een grote renovatie heropend. Het wordt een groot festijn, met parachutisten en historische vliegtuigen. De brug wordt ingepakt en ’s avonds zal op de brug de film ”A Bridge Too Far” worden vertoond. Ruim 550 geallieerde veteranen trekken op donderdag 16 september in defil? over de John Frostbrug, die zij zestig jaar geleden moesten veroveren op de Duitsers. Vervolgens volgen ze in stadion Gelredome met 10.000 schoolkinderen een programma. De groepen 6, 7 en 8 van alle basisscholen in Arnhem, Ede, Overbetuwe en Renkum zijn uitgenodigd. Op 17 september -de feitelijke eerste landingsdag- zijn er officiële herdenkingsplechtigheden in Arnhem, Oosterbeek en Apeldoorn. Zaterdag volgt een massale luchtlanding van Britse en Nederlandse militairen boven de Ginkelse Heide bij Ede. Meer dan 400 parachutisten zullen uit twaalf Hercules-vliegtuigen springen. Naar verwachting zullen negen veteranen ook een sprong maken. De herdenkingen worden op zondag 19 september afgesloten met een herdenkingsdienst op de Airbornebegraafplaats in Oosterbeek, waar honderden gesneuvelde militairen begraven liggen.
Het voormalige hoofdkwartier van de Britse bevelhebber generaal-majoor R. E. Urquhart biedt nu onderdak aan het Airborne Museum Hartenstein, waar de slag van dag tot dag is te volgen. Info: www.airbornemuseum.org.
Groesbeek – In het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 kunnen kinderen op 3 mei (en op 27 oktober) in het kader van de tentoonstelling ”Bevrijdingsbrood en de smaak van vrijheid” hun eigen Zweeds wittebroodje bakken, een herinnering aan de dropping door de geallieerden in 1945. In deze meiweek vinden allerlei activiteiten in en rond het museum plaats, variërend van historische filmvoorstellingen tot een ”Battlefield Tour”. Op 29 mei krijgt het museum bezoek van 300 veteranen. De tocht ”Fietsen zonder parachute” onder begeleiding van een gids, waarbij vooral de landingsterreinen bij Groesbeek worden bezocht, heeft helaas op diverse zondagen plaats. De VVV Rijk van Nijmegen zal echter vanaf 1 augustus deze fietstocht van 22 kilometer in de vorm van een boekje verkopen, zodat de route op eigen gelegenheid en op een doordeweekse dag gereden kan worden. Op 22 augustus laat het museum (continu van 14.00 tot 17.00 uur) voedsel in distributie- en bevrijdingstijd proeven. Bezoekers maken dan onder meer kennis met cichoreikoffie, zoethout, bevrijdingsbrood en stroopsoldaten. Op 10 september staat opnieuw een ”Battlefield Tour” op het programma, terwijl op 14 september (’s avonds) een lezing over de (actuele) waarde van herdenken en vieren wordt gehouden. Een dag later is er een show van historisch zend- en ontvangstapparatuur uit met name de jaren 1940-1945. Op 17 september nemen veteranen, op uitnodiging van Airbornevrienden Groesbeek, deel aan een herdenkingstocht door Groesbeek en omgeving. De feestelijke presentatie van de internationale wandelgids ”Airbornepad” (route van Lommel, via Groesbeek naar Arnhem) zal plaatshebben op 20 september. Liefhebbers van kleding kunnen de avond daarna een modeshow uit de jaren ’30, ’40 en ’50 meemaken. Ter herdenking van Klaproosdag (11 november) starten op 6 november de Poppy-dagen. Op 9 november wordt in een lezing de Kristallnacht belicht (aanvang: 19.30 uur). ”De rechten van de mens” zullen van 10 tot en met 12 december centraal staan. Het museum aan Wylerbaan 4 belicht overigens tot en met 19 juni met de tentoonstelling ”Bommen op ons huis. Bombardementen op Nijmegen, Arnhem en de Niederrhein” de belangrijkste periodes van ernstig luchtgevaar in de grensregio in de jaren 1944-1945. Het is voor het eerst dat de bombardementen op Nederlands ?n Duits grondgebied (onder andere op Kleve, Wesel, Emmerich, Uedem, Xanten, Rees, Weeze, Sonsbeck, Geldern, Goch en Dinslaken) tegelijk in ??n expositie aan de orde komen. Ondanks de vele verschillen waren er met name voor de burgers veel overeenkomsten. Duidelijk wordt welke sporen deze dramatische gebeurtenissen hebben nagelaten in het individuele en het collectieve geheugen van tijdgenoten en navolgende generaties, alsook van het versteende geheugen van dorpen en steden. De herinnering aan de oorlog is voor veel mensen aan beide kanten van de grens nog altijd pijnlijk. Lange tijd was het ondenkbaar gezamenlijk stil te staan bij het verleden. Niettemin is er de laatste jaren steeds meer openheid en dialoog ontstaan. Met deze grensoverschrijdende tentoonstelling probeert het museum daaraan een belangrijke impuls te geven. Speciaal voor de jeugd houdt het museum van 8 juli t/m 29 november 2004 de interactieve expositie ”De Vredesfabriek”, waarbij de vraag: Hoe ’maak’ je vrijheid, vrede en tolerantie? centraal staat. Informatie: 024-3974404, www.bevrijdingsmuseum.nl.
Overloon – Het Nationaal Oorlogs- en Verzetsmuseum probeert onder het motto ”Oorlog hoort in een museum” de vredesgedachte te bevorderen. De bezoeker wordt gestimuleerd kritisch na te denken over oorlog, geweld, ond erdrukking en vervolging. Informatie: www.oorlogsmuseum-overloon.nl .
Wageningen – Bezit het Canadian War Museum in Ottawa of De Casteelse Poort in Wageningen de pen waarmee de Canadese generaal Foulkes de capitulatieovereenkomst op 6 mei 1945 in de aula van de Landbouwuniversiteit (naast Hotel de Wereld) tekende? Het document ligt in de kluis van het gemeentehuis, maar de zwart-witte Parker is te zien in een vitrine, samen met een kopie van de overeenkomst.
Walcheren – Na de mislukte luchtlandingen bij Arnhem bleek de geallieerde opmars naar Berlijn zonder goede toevoerlijnen onmogelijk. Nadat de Canadezen eerst half oktober begonnen waren Zeeuws-Vlaanderen en Noord-Beveland te bevrijden -deze zware strijd kostte 600 burgers het leven- begon op 1 november 1944 een geallieerde landing op Walcheren. Eerder, in oktober, had de Britse luchtmacht al op verscheidene plaatsen de dijken gebombardeerd, waarna het eiland Walcheren praktisch onder water stond. De dagtocht ”1944 – Walcheren onder water” toont hoe het Zeeuwse eiland in 1944 het Normandië van Nederland werd. Individuele deelnemers kunnen op 5 en 22 mei, 8, 14 en 22 juli, 11 en 19 augustus, 4 september en 2 oktober dit arrangement meemaken. Prijs: 37,50 euro per persoon (inclusief gids, lunch, een doosje Zeeuwse roomboterbabbelaars, gratis parkeren bij Miniatuur Walcheren of busvervoer vanaf/naar Goes. Voor boekingen: 0113-351551, info@amz.nl en www.amz.nl . Informatie voor groepen: 0118-659988, groepsreizen@bvtz.nl en www.amz.nl.
