‘Ik zal je beschrijven hoe een dag er hier uit ziet’ is een bundeling van unieke en ontroerende dagboekbrieven van de hand van Mirjam Levie, die als jonge vrouw van 25 als secretaresse bij de Joodse Raad voor Amsterdam gewerkt heeft en vervolgens in Westerbork en Bergen-Belsen gevangen werd gehouden. Zij schreef deze brieven aan haar verloofde Menachem Bolle, die kort voor de bezetting naar Palestina was geëmigreerd.
Zij verstopte de brieven uit Amsterdam in een pakhuis van het bedrijf waar haar vader procuratiehouder was. In Westerbork en Bergen-Belsen schreef ze – als een van de weinigen – door; deze brieven nam ze mee toen ze in 1944 als lid van het enige uitwisselingstransport naar Palestina mocht vertrekken.
Voor zover bekend is dit dagboek het enige dat geschreven is door een medewerker van de Joodsche Raad, een bij uitstek controversieel instituut.
Mirjam Levie schrijft op een nuchtere manier een verslag van de geschiedenis van de jodenvervolging ‘van binnenuit’. Het dramatische hoogtepunt is haar beschrijving van de periode eind mei 1943, toen de Joodsche Raad afstand moest doen van de helft van de duizenden tijdelijke vrijstellingen van deportatie, en duidelijk werd dat de Raad er niet langer was om anderen bij te staan maar om zichzelf in stand te houden.
Zoals prof. Houwink ten Cate het verwoordde: "Dagboeken geven een extra inzicht in een periode die al van vele kanten is belicht. Mirjam Levie verliest nergens haar waardigheid, en blijft zich laten leiden door haar nuchterheid en haar geloof, en haar hoop die stoelt op het zionistisch ideaal waarmee ze werd grootgebracht."
Dit boek is niet alleen van historische maar ook van literaire betekenis. Als Mirjam Levie aan haar verloofde denkt, verliest ze zichzelf bijna volledig, om zich in deze brieven keer op keer te realiseren dat de enige manier hem ooit weer terug te zien, is zich geestelijk te handhaven in de door bezetters gek van angst gemaakte Amsterdams-joodse wereld.
Als inleiding werd op 14 oktober a.s. eerst Willy Lindwer’s tv-documentaire "Het Fatale Dilemma" uit 1995 over de geschiedenis van de Joodsche Raad vertoond. Hierin is Mirjam Bolle de kroongetuige. Daarna overhandigde de directeur van het CHGS, prof. Johannes Houwink ten Cate het eerste exemplaar aan de inmiddels 85-jarige auteur, die voor deze gelegenheid naar Nederland was gekomen.
In haar dankwoord zei Mirjam Bolle-Levie, een kleine, tengere vrouw met felle donkere ogen: "Ik ben gaan schrijven omdat ik mijn man na de oorlog alles wilde kunnen vertellen. Wie kon weten dat de plannen die er tijdens de Wannsee-conferentie gemaakt waren ook werkelijk zouden worden uitgevoerd? En door heel gewone mensen? Na mijn deportatie naar Bergen-Belsen was ik er van overtuigd dat er geen redding meer mogelijk was, en tòch bleef ik hopen op de goede afloop, wat kon ik anders doen? Zo is het mij vergaan, in elk geval." "Ik realiseerde me pas veel later dat mijn brieven een document vormden over wat er met de joden is gebeurd. Toen ik dat later aan mijn kinderen probeerde uit te leggen kon ik me zelfs nauwelijks meer voorstellen dat het echt waar was.
Ik hoop dat het boek gelezen zal worden."
Mirjam Bolle: Ik zal je beschrijven hoe een dag er hier uitziet; dagboekbrieven uit Amsterdam, Westerbork en Bergen-Belsen. met een inleiding van Joh. Houwink ten Cate. Amsterdam/Antwerpen, Uitgeverij Contact, 2003.
ISBN: 90 254 1702 7
