Aart Vos (58) uit Zaltbommel is een van de bestuursleden van stichting Mikwe, het joodse rituele bad, dat pas begin jaren negentig weer aan het licht kwam. Dat gebeurde toen in de voormalige synagoge appartementen gemaakt werden.
Tegenover het mikwe en de synagoge, op de hoek van de Minnebroederstraat en de Kloosterstraat, stond tot de jaren zeventig het nutsgebouw. Een bescheiden plaquette herinnert aan het lot dat bijna alle joden in Zaltbommel ten deel viel. "Hier moesten ze zich melden in de jaren ’42 en ’43, en hier vandaan werden ze weggevoerd", zegt Vos over deze zwarte bladzijde in de geschiedenis. Naar doorgangskampen en uiteindelijk naar de vernietigingskampen. Op de plaquette staan de namen en de leeftijden van de oudste en de jongste inwoner van Zaltbommel die werden weggevoerd: een vrouw van 86 en een meisje van vier. ‘Niemand van hen keerde terug’ is de even sobere als trieste slotregel op de koperen plaat.
Toen de oorlog begon, woonden nog tussen de vijftig en zestig joden in Zaltbommel. In tweede helft van de negentiende eeuw was de gemeenschap op z’n grootst met zo’n 250 joden.
Zij kwamen niet alleen uit Zaltbommel maar ook uit omliggende plaatsen: Brakel, Rossum, Gameren, Poederoijen, Waardenburg en Herwijnen. In het mikwe staan nog een paar overblijfselen van de inventaris van de Bommelse synagoge. Een bankje, een paar elektrisch lantaarns. Vos: "De inventaris is na de oorlog naar de synagoge in Den Bosch gegaan. Toen die verbouwd werd tot muziekcentrum, is bijna alles weggegooid. Maar een paar dingen zijn gered."
Pakhuis, naaiatelier, aardappelopslag: de synagoge in Zaltbommel kreeg na de oorlog verschillende functies. Foto’s van de synagoge door de tijden heen hangen in het mikwe. Het gebouw is in sobere vorm gehandhaafd toen er appartementen in kwamen. Toen Alex Hes, een van de laatste joodse inwoners van Zaltbommel, en Hans Keser bij de werkzaamheden keken, zagen ze het bad. Zij maakten zich sterk voor behoud ervan.
In het gebouw zijn nu twee baden te zien. Het voorste was het eigenlijke bad waarin de mensen afdaalden. Iets van het trapje is nog te zien. Het achterste bad was destijds buiten het gebouw en daarin werd het hemelwater opgevangen, want een ritueel bad nam je in hemelwater. Ook de stookplaats in het mikwe is nog te zien. "Dit is dan nog over, dit religieus erfgoed willen we bewaren", zegt Vos, in het dagelijks leven historicus bij het stadsarchief Den Bosch. In mei gaat het mikwe op zondagen weer open. Gewerkt wordt aan een fototentoonstelling over het vooroorlogse joodse Zaltbommel.
bron: www.brabantsdagblad.nl
bron: www.brabantsdagblad.nl
