Een verrekijker ligt binnen handbereik. Vanuit haar flat aan de boulevard van
Portsmouth kan Mary Verrier zich geen beter uitzicht wensen. Rechts kan ze het
D-Day Museum zien en daarachter glinstert het kalme water van het Kanaal, dat de
voorhoede van het invasieleger indertijd een heel katterig gevoel gaf. De
130.000 soldaten hadden op 5 juni 1944 een onstuimige zee voor de boeg en konden
gebruikmaken van een vaalbruine kotszak.
?
Mevrouw Verrier zag de armada van 7000 vaartuigen niet naar Normandi? vertrekken.
Ze was op haar post, het St. Mary?s Hospital van de havenstad waar ze 81 jaar
geleden geboren werd. ?Alle ziekenhuizen waren ontruimd voor de opvang van
militaire slachtoffers. De eerste gewonden kwamen rechtstreeks van de
invasiestranden. Doornat, met bebloede en modderige uniformen. Mannen met een M
op hun voorhoofd hadden aan het front al morfine gekregen. Binnen 24 uur waren
alle bedden bezet. Zelfs in de gangpaden lagen gewonden. Onder hen waren Duitse
krijgsgevangenen. Die kregen bij het eten geen mes en vork, maar alleen een
lepel. En als ze naar de wc moesten, stond er een wacht voor de deur.?
?
Vlak voor de oorlog had Mary zich als vrijwilliger bij het Rode Kruis aangemeld.
Toen brak de oorlog uit en maakten de Duitsers van Portsmouth een ru?ne. ?De
overheid had al in 1938 gasmaskers uitgedeeld, voor baby?s en peuters zelfs
vrolijk gekleurde. En wij hadden continu met de Home Guard (burgerwacht, WHS)
geoefend. Maar de bombardementen confronteerden ons pas echt met de harde
realiteit. Tegen de luchtaanvallen was weinig bestand. Van de 70.000 huizen
werden er 60.000 verwoest.? Ze herinnert zich haar eerste slachtoffer, een
?lady? die bloedend van onder het puin werd gehaald. ?Ze miste beide benen. Ik
stond te trillen op mijn benen, maar er was weinig ruimte voor eigen emoties.
M?n eerste gedachte was: Hoe krijgen we deze arme ziel zo snel mogelijk in het
ziekenhuis??
?
Lange dagen maakte Mary. ?Als verpleegster moesten we er altijd ?smart? uitzien.
Een schoon uniform boezemde vertrouwen in en een glimlach stelde een pati?nt op
zijn gemak. Ik weet nog van een Amerikaan die zijn rechterbeen had verloren.
Zijn vader en een oom was tijdens de Eerste Wereldoorlog hetzelfde overkomen.
Hij lachte door zijn tranen heen.?
?
Lege etalages
De maanden voor D-day moesten de Engelsen met allerlei beperkingen rekening
houden. ?Brieven en telegrammen werden gecensureerd en telefoongesprekken
afgeluisterd. Je kon evenmin zomaar rondwandelen zonder dat de politie naar je
identiteitskaart vroeg?, vertelt mevrouw Verrier terwijl ze een tweede kopje
thee inschenkt. ?Nog een biscuitje? Ik was altijd hongerig. De etalages waren
leeg. We stonden soms een uur in de rij zonder te weten waarvoor. Als je aan de
beurt was, kon het zijn dat het artikel uitverkocht was.?
?
Een rijksambtenaar had voor het volk een karig dieet uitgedacht dat het
hoognodige bevatte om in leven te blijven. Premier Churchill, een liefhebber van
eten, verwees dit ?basismenu? vol afschuw naar de prullenmand. Toch waren
levensmiddelen op de bon en zag een legertje inspecteurs erop toe dat
etensresten niet onnodig in ?pig bins? terechtkwamen. Werden daarin toch
broodkorsten en spekzwoerdjes ontdekt, dan kregen de schuldigen een veeg uit de
pan.
?
Ondanks de rantsoenering, werkweken van gemiddeld vijftig uur, strenge
verduisteringsvoorschriften en luchtaanvallen met veel doden en gewonden zonk de
bevolking de moed niet in de schoenen. Integendeel, de oorlogsindustrie draaide
op volle toeren. ?Natuurlijk waren we verdrietig, maar in plaats van te jammeren
en te mopperen deden we fluitend ons werk. Met het zingen van liedjes hielden we
ons op de been.?
?
De Britten roeiden met de riemen die ze hadden. Vrouwen werden aangemoedigd een
naaicursus te volgen, zodat ze van meelzakken een overjas konden maken. ?We
vingen ook het gemis aan make-up en panty?s creatief op. Lippen kon je met
bietensap rood maken en met een bruin papje werden een kousennaad op de benen
gekwast. Zonder ladders??
?
Met de komst van de Amerikaanse militairen was d?t leed geleden. ?Die deelden
niet alleen royaal fruit, chocola en kauwgom uit, maar ook nylons. Veel meisjes
konden de verleiding niet weerstaan en gingen met de yanks uit. Vaak tot
ergernis van de Engelse kerels.?
?
Negerpeloton
Zuid-Engeland kreeg vanaf 1943 te maken met het grootste invasieleger dat zich
ooit op ??n plaats verzamelde. Alle havens lagen vol met schepen en
landingsvaartuigen. Geen enkel dorp of gehucht ontsnapte aan de greep van
operatie Overlord. Het platteland was bezaaid met canvastenten en munitiedepots.
Onder camouflagenetten en bomen, achter struiken en in schuren stonden duizenden
tanks, trucks, jeeps en ander rollend materieel verdekt opgesteld.
?
In juni 1944 bood het gastland 1,5 miljoen Amerikanen onderdak. ?Enkelen hadden
behoorlijk heimwee?, zegt Pat Roth, toen 22 jaar. ?Voor hen was dit een heel
vreemd land. De GI?s hadden boekjes bij zich waarin stond hoe ze zich hier
moesten gedragen.? Met hun komst arriveerde ook een andere cultuur. Zo was
binnen het Amerikaanse leger rassenscheiding nog gebruikelijk. De Technische
Hogeschool van Portsmouth huisvestte een negerpeloton, kan Jeff Legg, werkzaam
bij dagblad The News, zich nog vaag herinneren. ?Veel plattelanders hadden
zelden een zwarte gezien en lieten zich wijsmaken dat deze militairen behoorden
tot speciale nachttroepen die zich kunstmatig zwart hadden gemaakt. Na de strijd
zou hun huid met behulp van injecties weer wit gemaakt worden. De zwarten kregen
gewoonlijk geen krijgstaken maar waren kok, kleermaker of monteur.?
?
De militairen werden klaargestoomd voor de grote dag en kregen levensechte
oefeningen voor hun kiezen. Neil Theobald ontdekte als 9-jarig jochie dat ze
voor de kust van Sussex met scherp schoten. ?We hadden huisarrest, maar gingen
toch kijken. Massa?s soldaten renden het strand op. Ze reageerden opgelucht toen
ze merkten dat ze op Engels grondgebied waren geland.? Bij Slapton liep het
droogzwemmen voor D-day verkeerd af. Zo?n 200 Amerikanen kwamen onder ?vriendschappelijk?
vuur te liggen. Een Sherman-tank, twintig jaar geleden van de zeebodem opgediept,
herinnert nog aan dat bloedige drama.
?
Plannen verloren
Begin juni waren troepen in opperste staat van paraatheid en werd Chichester het
kloppende hart van de operatie. De geallieerde bevelhebbers kwamen in de stad
bijeen om de puntjes op de i te zetten. Het wachten was op een koerier die hen
de plannen zou bezorgen. De ordonnans kwam op tijd, maar ontdekte tot zijn
schrik dat hij onderweg de paperassen verloren had. Op dat moment had de
9-jarige Ron Bruton de geheime documenten al in handen. ?Een motorrijder reed in
volle vaart over de Oving Road. Terwijl hij me passeerde, vielen er opgerolde
landkaarten uit zijn tas.? Thuis ontdekte Rons oudere broer hoe belangrijk de
vondst was. ?Hij rende naar het politiebureau, waar een agent hem overdreven
vriendelijk bedankte. Hij kreeg een ritje met een Amerikaanse legervoertuig
aangeboden.?
?
In de vroege morgen van 5 juni waaide het zo hard dat Eisenhower op weg naar het
hoofdkwartier in Southwick z?n pet moest vasthouden. Maar zijn besluit stond
vast: ?Let?s go!? Vanaf dat moment maakten para?s zich op voor de sprong boven
Frankrijk en werden de eerste ?gliders? de lucht in getrokken. Maurice Wilson
zag de houten zweeftoestellen overvliegen, golf na golf. ?Het zag er zwart van.
Je kon de piloten zien, zo laag en langzaam vlogen ze! Overal stonden buren in
hun tuintjes te zwaaien.?
?
Ook op het land zetten zich overal konvooien in beweging. ?Het was een
georganiseerde chaos, want alles verliep volgens een gedetailleerd schema?,
vertelt Len Butt. Al vanaf zaterdag 3 juni zat de Engelse militair bepakt en
bezakt in een kampement ?ergens in Engeland?, wachtend op het grote moment. ?Plotseling
kwamen, als door een onzichtbare hand gestuurd, de vrachtwagens om ons naar de
haven van Southampton te brengen. De logistiek verliep onvoorstelbaar gesmeerd.?
?
Brullend trok een onafzienbare colonne tanks door Midhurst. De rupsbanden lieten
weinig heel van de straat en ploegden uiteindelijk door een blubberlaag van een
meter dik. Burgers mochten geen praatje met de jongens maken. ?Heet water geven
mocht wel, zodat ze zich konden scheren of een kop thee zetten?, zegt Marie
Eager. ?De soldaten hadden zelf theezakjes bij zich.? De militairen bivakkeerden
in haar voortuin en sliepen naast de bloemenperkjes. ?Ze waren niet luidruchtig,
gedroegen zich heel netjes en lieten ook geen rommel slingeren.?
?
De 13-jarige Maurice Wilson zag in Chichester ontelbare trucks, tanks en
motorfietsen voorbijkomen, neus aan neus. ?De soldaten waren zwaar bewapend, met
het bajonet op het geweer. Ze riepen, zwaaiden en wierpen ons hun laatste
kleingeld toe.? John Lanham en zijn kameraden waren niet zo uitbundig toen hij
op 5 juni naar Southsea werd getransporteerd. ?Tijdens de busrit heerste er een
bedrukte stemming. Niemand van ons wist of we Engeland zouden weerzien. ?Good
luck, you guys?, riep generaal Eisenhower vanaf de pier. Een soldaat voor me
nodigde hem uit met ons mee te gaan. Nee, dan Churchill. Koning George had hem
verboden met ons het Kanaal over te steken.?
?
De premier bevond zich in de ondergrondse Cabinet War Rooms in Londen. Voordat
hij zijn vrouw aan de vooravond van D-day ?good night? wenste, zei hij: ?Realiseer
je, als je morgen wakker wordt dat 20.000 mannen het leven verloren kunnen
hebben.?
?
In het nachtelijk uur spoedde de legertruck van Alec Mowbray zich naar een lege
pastorie in Stamford. Voor een bijzondere missie, zou weldra blijken. ?Terwijl
tenten, tafels en een grote houten kist werden ingeladen kregen we te horen dat
wij verantwoordelijk waren voor de soldij van de manschappen. In die kist zaten
duizenden Franse franken! Tot onze opluchting kwamen we ruim op tijd in
Normandi? aan, want de troepen hadden nog geen enkele winkel veroverd.?
?
Vuurdoop
Moreen James zag niets van wat er zich bovengronds in Portsmouth afspeelde. ?Ik
bevond me in de ?plottingroom? van Fort Southwick, waar admiraal Ramsay zijn
hoofdkwartier had.? In dit zenuwcentrum van operatie Overlord, 60 meter onder
zeeniveau, verschoof zij met andere collega?s bij de marine gekleurde vlaggetjes
en houten blokjes op een grote stafkaart. Zo?n blokje stelde eens de ?Arathusa?
voor waar haar broer John op voer. ?Ik ontdekte op een dag dat dit marineschip
van de kaart was verdwenen. Op een mijn gelopen. M?n broer bleek achteraf de
ramp te hebben overleefd.?
?
Alle oorlogsbodems en landingsvaartuigen werden in de nacht voor D-day naar het
zuidelijkste puntje van het eiland Wight gedirigeerd. ?Piccadilly Circus heette
dat verzamelpunt?, vertelt de gepensioneerde marinevrouw. ?Maar ?s morgens was
onze plottingtable leeg.?
?
Voor Charles Tyler was het zijn vierde invasie op een rij. De landingen op de
Italiaanse eilanden Sicili?, Salerno en Anzio had de luitenant overleefd. ?Toen
de boot de haven van Portsmouth uitvoer was de spanning te snijden. Vooral onder
hen die de vuurdoop wachtte. Er werd gefluisterd. Aalmoezeniers kregen brieven
en boodschappen voor het thuisfront.?
?
Voor het gros van de zuidelijke eilandbewoners was het een vreemde gewaarwording
dat in de vroege ochtend van 6 juni alle schepen plotseling verdwenen waren. ?Het
haventerrein lag er verlaten bij?, herinnert Josephine Bennett zich. ?Het water
kabbelde zachtjes tegen de kade. Er hing een vreemde stilte in de baai. Alleen
de meeuwen vlogen en krijsten luid.?
?
Later die dag wees bisschop Bell van Chichester zijn landgenoten op hun plicht
voor de troepen te bidden. ?Laten we hen die voor ons strijden aan God opdragen
en Zijn zegen over hen afsmeken. Thuis, in de kerk, tijdens het werk. Dat onze
mannen daardoor geholpen mogen worden. Dat zij door hun moed,
doorzettingsvermogen, overwinningen en verliezen Gods wil volbrengen en Zijn
bedoeling met ons land, Europa en het mensdom vervullen. Laat ons bidden dat zij
uitwendig beschermd en inwendig versterkt worden. Dat zij in uren van duisternis
en lijden niet bezwijken, maar Gods nabijheid mogen ervaren. Onze soldaten weten
dat wij aan hen denken, maar de beste hulp die we kunnen bieden zijn onze
gebeden.?
Bron: Reformatorisch Dagblad
