Wie waren de mannen die gevangen zaten in het bijna vergeten kamp Erika, in de bossen bij Ommen? En wat hebben ze daar meegemaakt? Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen er zo’n 7000 voornamelijk niet-Joodse mannen terecht in dit extreem gewelddadige Duitse concentratiekamp in Overijssel. Toch is de herinnering aan kamp Erika uit het collectieve geheugen verdwenen.
Dirk Docter en Herman Noordegraaf besloten een fotoboek over Schiedam tijdens de Tweede Wereldoorlog samen te stellen, vanwege de impact van de Duitse bezetting en geallieerde bombardementen op de stad. “Het was niet leuk om hier te wonen tijdens de oorlog,” zegt Docter. Ze willen de herinnering aan deze tijd levend houden voor toekomstige generaties.
In de jaren negentig werkten Docter en Noordegraaf samen aan een ander boek over Schiedam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hier kregen de heren veel reacties op. Ze besloten dan ook een nieuw boek uit te brengen waar vooral veel foto’s uit deze tijd in staan.
Tijdens het schrijfproces stuitten de heren op vele verhalen. “Een van de verhalen gaat over het kringhuis van de NSB op de Lange Haven. De oprichter, Cornelis Van Geelkerken, is daar geweest om een rede te houden,” vertelt Noordegraaf. “Voor de oorlog was het al een druk bezocht kringhuis en zelfs Anton Mussert schijnt er geweest te zijn.”
Wilhelminaplein
Tijdens de oorlog moesten alle straatnamen in Nederland die verwezen naar nog levende leden van het koningshuis vervangen worden. Zo heette bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog de Julianalaan ineens de Emmalaan. “In de Gorzen heb je het Wilhelminaplein, wat is vernoemd naar de vrouw van de aannemer die het plein gebouwd heeft. De Duitsers wilden dat niet geloven, dus moest het plein een andere naam krijgen,” zegt Noordegraaf.
In de dagen rond 4 mei halen de heren de boeken uit de kast en brengen ze de gebeurtenissen die in Schiedam hebben plaatsgevonden tijdens de Tweede Wereldoorlog extra onder de aandacht. “We zeiden na de bevrijding ‘Dat nooit meer’, maar als je nu om je heen kijkt hebben we er niet veel van geleerd,” zegt Docter. “We moeten hen herdenken die ons leven voor de vrijheid hebben gegeven.”
Tijdens de jaarlijkse lintjesregen zijn acht Barendrechters koninklijk onderscheiden.
Het was voor burgemeester Ronald Schneider de eerste keer dat hij bij deze gelegenheid een Koninklijke onderscheiding mocht opspelden. Ad Rietdijk, Cees van der Meer, John van Neuren, Norman Poulina, Maritza Poulina en Hennie Van de Steeg-van Eijs zijn benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Hans Onderwater is bevorderd van Lid naar Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Lt-Kol. André Smits is benoemd tot Ridder met de zwaarden in de Orde van Oranje-Nassau. Deze inwoners kregen de Koninklijke onderscheiding omdat zij zich geheel vrijwillig en geruime tijd ten dienste van de samenleving hebben ingezet.
Hans Onderwater
Hans Onderwater is in 2005 benoemd Lid in de Orde van Oranje-Nassau en is bevorderd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Onderwater heeft zich gedurende de afgelopen 50 jaar op vrijwillige basis zeer uitvoerig ingespannen voor de samenleving. Op een zodanige wijze dat hij daarvoor niet alleen lokaal, maar ook nationaal en zelfs internationaal erkend en geprezen wordt. Hij heeft in die periode nationale en internationale activiteiten ontplooid in het Verenigd Koninkrijk, Canada, de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland. Tientallen historische boeken en artikelen, vooral over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, staan op zijn naam. Hiervan zijn vele boeken en artikelen internationaal uitgebracht.
Hans Onderwater was van 1977-2007 gemeentearchivaris van Barendrecht en werkt sinds zijn pensioen in dat jaar als Stadshistoricus van de gemeente. Daarnaast was hij 40 jaar werkzaam in het basis- en voortgezet onderwijs. Hij is dé drijvende kracht achter de permanente herdenking van een aantal internationaal gesneuvelde militairen tijdens de oorlog. Zoals Australische piloot Jack Dawson Green en de Nieuw Zeelandse piloot Keith Malcolmson. Jack Dawson Green wordt jaarlijks herdacht met de Australische ambassadeur en kinderen van de Rehobôthschool, waar Hans Onderwater als vrijwilliger wekelijks lesgeeft. Leerlingen van diezelfde school onderhouden ook het graf. Hans heeft zich succesvol ingespannen voor de identificatie van zeven Britse gesneuvelden, waardoor zij nu een officieel een oorlogsgraf hebben. Wijlen Queen Elizabeth, heeft hem benoemd tot Member of the British Empire (MBE).
Hans Onderwater was voorzitter van het herdenkingscomité voor operatie MANNA: de voedseldropping in 1945, het begin van het einde van de hongersnood. Verder vervulde hij bestuursfuncties bij het Nederlands Kustverdedigingsmuseum, het Museum Rotterdam 4045-Nu, de Documentatiegroep 4045 en Stichting Voedsel en Vrijheid. Onderwater is sinds 1985 ‘History Officer’ van het Britse No.2 (Army Co-Operation) Squadron RAF, erelid van de Bomber Command Association, de Manna Association, de International Manna-Chowhound Association, No.600 (City of Londen) Squadron, No.603 (City of Edinburgh) Squadron en het Canadese Royal Regina Rifle Regiment in Regina, Saskatchewan, Canada. Hij is lid van verdienste van de Documentatiegroep 4045, waarvan hij tijdens zijn lidmaatschap van ruim 40 jaar ook voorzitter was. Hij diende ruim 25 jaar bij het Korps Nationale Reserve van de Koninklijke Landmacht.
Daarnaast zet hij zich in als mantelzorger, vrijwilliger bij de PKN-kerk te Barendrecht, lid en secretaris van de Maatschappelijke Adviesraad Barendrecht en vele andere activiteiten op maatschappelijk gebied. Op dit moment schrijft Hans Onderwater met drie vrienden aan het boek 100 jaar Bethelkerk, wat in mei 2025 wordt gepubliceerd. Voorts is hij een veelgevraagd spreker in Nederland, Groot-Brittannië, de VS, Canada, Australië en Nieuw Zeeland, waar hij regelmatig spreekt over vele aspecten van de 2e wereldoorlog in ons land. Zo gaat hij regelmatig naar het WW2 Museum in New Orleans, waar hij mede betrokken was bij het samenstellen van het deel van de filmserie Masters of the Air over de Amerikaanse voedseldropping (Chowhound), en geeft hij lezingen van het Britse Royal College of Defence Studies in Seaford House, Londen
Bij de uitreiking van de onderscheiding was ook de ambassadeur van Australië aanwezig. Onderwater is sinds 1988 verantwoordelijk voor de contacten met de nabestaanden van de in Barendrecht begraven Warrant Officer Jack Dawson Green. Diens graf wordt als ruim 20 jaar verzorgd door de oudste leerlingen van de Rehobôth basisschool in Barendrecht.
De naam van de Nederlandse Tweede Wereldoorlog-veteraan Max Wolff prijkt vanaf 27-02-2024 op een herdenkingsplaquette in het Britse Portsmouth. Vanaf hier vertrok de vloot voor de grootschalige landing in Normandië op 6 juni 1944. Op deze ‘D-Day’ begon de bevrijding van West-Europa.
In 2024 is D-Day 80 jaar geleden. Als startschot voor de officiële herdenking voegden de Britten 12 namen toe op de plaquette. Eén uit elk ander geallieerd land dat deelnam aan de operatie. Op de zogeheten Normandy Memorial Wall staan alle Britse gesneuvelden.
Max Wolff
Wolff en zijn familie maakten deel uit van de Joodse gemeenschap in Arnhem. Vanaf 1941 verbleef hij op diverse onderduikadressen in Nederland, België en Frankrijk. De familie Wolff besloot uiteindelijk naar Zwitserland te vluchten, maar tijdens die reis pakten de Duitsers Max’ zussen en zwager op. Ze werden in 1942 in Auschwitz vermoord.
Max en zijn ouders ontkwamen, gingen terug naar Brussel en doken onder. Maar Max wilde ‘iets’ doen na alles wat zijn familie was aangedaan. Na de invasie van Normandië sloot hij zich daarom aan bij de geallieerde strijdkrachten. In het Verenigd Koninkrijk kreeg hij een opleiding voor de Prinses Irene Brigade. Daar viel echter al snel zijn talenkennis op. Daarom werd hij daarna als tolk gedetacheerd bij Britse en Canadese troepen. Hij ondersteunde hen bij de bevrijding van Frankrijk, België en Nederland.
NIMH lanceert podcast over militair verleden: van verzetshelden tot Belgische opstand
Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) heeft een nieuwe podcastserie gelanceerd: ‘Militaire Geschiedenis van Nederland’. Hierin komen de belangrijkste verhalen uit de vaderlandse militaire geschiedenis voorbij. De eerste aflevering over verzetshelden is sinds vandaag te beluisteren. (6-2-2024)
De podcastserie bestaat uit 6 delen, waarin steeds een andere periode uit de Nederlandse militaire historie wordt besproken. Elke 2 weken verschijnt een nieuwe aflevering.
Aan bod komen onder meer de Belgische opstand, de Spaanse Burgeroorlog en de Nederlandse inzet tijdens de Korea-oorlog. Ook wordt het verhaal over de Engelandvaarders en het Nederlands militair verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog uitgediept.
In de podcast zitten veel originele audiofragmenten, bijvoorbeeld van oude radio-uitzendingen. Ook komen er in sommige afleveringen ooggetuigen aan het woord, zoals oud-militairen.
De Militaire Geschiedenis van Nederland is te beluisteren in alle populaire podcastapps.
Op 13 maart 2024 opent in het Herinneringscentrum Kamp Westerbork de tentoonstelling ‘De Fotograaf van kamp Westerbork’. Met de tentoonstelling brengt fotograaf Sake Elzinga een ode aan ‘kampfotograaf’ Rudolf Breslauer. Hij zat van 1942 tot 1944 met zijn gezin gevangen in kamp Westerbork en begon precies 80 jaar geleden met de opnames voor de Westerborkfilm. De expositie was in het voorjaar van 2023 al eens te zien en is wegens grote belangstelling opnieuw geprogrammeerd. Tijdens verdiepend en aanvullend onderzoek kwam Elzinga tot een bijzondere ontdekking.
Werelderfgoed
In maart 1944, begon Rudolf Breslauer in opdracht van kampcommandant Gemmeker met het maken van filmbeelden in het kamp. Deze gingen na de oorlog de hele wereld over als ‘de Westerborkfilm’. Inmiddels is dit filmdocument door UNESCO als werelderfgoed erkend Wat weinig mensen weten is dat Breslauer fotograaf was van beroep. Tijdens zijn gevangenschap in kamp Westerbork maakte hij fotoreportages in opdracht van kampcommandant Gemmeker, maar ook vrij werk.
Bijzondere ontdekking
Sake Elzinga ging op zoek naar de fotograaf achter de filmbeelden. Tijdens de looptijd van de tentoonstelling in 2023 bezochten de (achter)kleinkinderen van Breslauer het Herinneringscentrum. Via hen ontving Elzinga familiealbums, die in de vernieuwde presentatie een belangrijke rol zullen spelen. Tijdens het bekijken van deze foto’s stuitte hij op iets heel bijzonders: Ursula en Stefan, de twee oudste kinderen van Rudolf Breslauer en zijn vrouw Bella, zijn een paar seconden lang gearmd te zien in de Westerborkfilm.
Familie in beeld
Van het gezin Breslauer overleefde uiteindelijk alleen oudste dochter Ursula. Zowel voor de familie als ook voor het Herinneringscentrum is de ontdekking van grote waarde. Directeur Bertien Minco: “We hebben door uitgebreid onderzoek van Gerard Rossing en Koert Broersma al veel kennis in huis over de Westerborkfilm, maar als je de beelden door een andere bril bekijkt, komt er toch steeds weer verrassende nieuwe informatie aan het licht. Door de ontdekte scène leer je Breslauer als filmmaker, maar ook als vader beter kennen”.
De Documentatiegroep stelt zich ten doel de belangstelling voor en de beoefening van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, zijn oorzaak en zijn gevolgen, in de meest ruime zin te bevorderen.
Zij tracht haar doel te dienen met alle wettige middelen.
Op de ledenservice vindt u momenteel o.a. de scans van Terugblik ’40-’45 en een doorzoekbare index van alle artikelen. Vanaf september 1963. Ook is een rapportage van de Werkgroep Einde Verzameling in te zien.
Ter gelegenheid van ons jubileum hebben we in 2018 een verzamelband voor leden uitgebracht. Er passen twee jaargangen van Terugblik ’40-’45 in een band.
De Documentatiegroep ’40-’45 is in 1963 opgericht als vereniging van verzamelaars van documentatie en militaria, maar tegenwoordig is het merendeel van de leden geïnteresseerd in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. De Documentatiegroep ’40-’45 heeft zo’n 700 leden, niet alleen in Nederland maar ook in het buitenland tot in Canada en Australië. Lid worden kost slechts EURO 45,- per jaar! (tot 21 jaar EURO 30,-, minimum leeftijd 16 jaar). Leden in het buitenland betalen daarbij een bijdrage in de portokosten. Daarvoor krijgt u 11x per jaar het blad Terugblik ’40-’45, kunt de beurzen bezoeken en kunt u deelnemen aan excursies. Voor meer informatie kijk onder ‘Vereniging‘.
Opzeggen
Opzeggingen van het lidmaatschap uitsluitend schriftelijk of per e-mail vóór 3 december aan het adres van de secretaris van de vereniging. Het adres staat in Terugblik onder colofon.
Kan ik per maand opzeggen?
Nee, Documentatiegroep ’40-‘45 is een vereniging. en opzeggen is alleen per kalenderjaar mogelijk.
