In films uit het oude Hollywood van voor de Tweede Wereldoorlog is vaak sprake van een morele transparantie: je weet direct wie er deugt en wie niet. De held van het verhaal is knap, draagt een witte hoed en vaak ook een lichte regenjas.
Dat allemaal geldt niet voor de schurk: zwarte hoed, zwarte jas en zeker ook geen baan als topmodel. Eén van de uitdagingen van het ‘echte’ leven is dat er zoveel grijs in zit: schurken verrichten soms een goede daad en helden maken vergissingen met afschuwelijke gevolgen. Deze Terugblik geeft een tragisch voorbeeld van dat laatste. Natuurlijk was het niet de intentie van de Geallieerden om een woonwijk in Den Haag te bombarderen maar het gebeurde wel in 1945.De auteur vertelt in deze Terugblik hoe hoog de rekening was die zij heeft betaald. Haar hele familie kwam om het leven. Ze schrijft: ‘Ik was de enige overlevende. Toen er een echtpaar langs ons getroffen huis liep hoorden ze een baby huilen. Ze zijn op zoek gegaan waarbij ik werd gevonden.’
Ze beschouwt zichzelf als een zomerkind en het leven heeft haar gelukkig, zoals ze schrijft, veel gegeven. Maar de wond is nog altijd aanwezig: als haar kleinkinderen negen maanden oud zijn, heeft ze nachtmerries dat ze hen kwijt zal raken.
In deze Terugblik de eerste van een reeks publicaties van en over het Oorlogsdagboek van dichter-zanger Koos Speenhoff (1869-1945). Ook hier mag iedereen zelf bepalen of de dominante ‘morele’ kleur zwart is of misschien toch een beetje grijs. Ooit had Speenhoff grote successen geboekt. De auteur onderstreept dat Speenhoff grote kwaliteiten had, ook als prozaschrijver. Met instemming citeert hij Jan Greshoff, die Speenhoff als een voorloper van Nescio en Elsschot zag. Helaas ging het Speenhoff financieel gezien de laatste jaren van zijn leven niet voor de wind. Mede daardoor liet hij zich inhuren door Max Blokzijl, hetgeen zijn reputatie voor altijd heeft besmeurd. Na de inleiding van volgen de komende maanden exclusief de ‘Zeven dagen oorlog’ uit het Oorlogsdagboek van Speenhoff.
Een andere auteur vertelt ons in deze Terugblik over jazzmusicus Boy Edgar (1915-1980) die hij omschrijft als een man met vele levens. Eén daarvan was dat van verzetsheld. De auteur staat daar uitgebreid bij stil en onderstreept wat voor een diep respect hij voor Boy Edgar heeft gekregen. De laatste bijdrage gaat over de oorlog die ‘niet doorging’, dat wil zeggen: de spanningen tussen Oost en West na de Tweede Wereldoorlog. De auteur geeft mooie voorbeelden van de propaganda uit die tijd. Deze putte vaak uit de Tweede Wereldoorlog. Zo stelde de Sovjet-propaganda geregeld dat een hoofdrol in de politie van West-Duitsland werd vervuld door mensen die ‘fout’ waren geweest in de oorlog.
