5 Daagse Battlefieldtour Elzas
7 t/m 11 Oktober 2017.
Deze historische reis bracht ons naar een gebied met een heel bewogen geschiedenis.
In de afgelopen eeuwen vaak “gewisseld” van eigenaar, hier waren beurtelings Duitsland en Frankrijk de heerser over dit gebied.
Dat heeft zo zijn gevolgen gehad voor allerlei forten en andere grensversterkingen.
Reden te meer om de mooiste en/of interessantste plekken te bezoeken.
Zaterdag 7 Okober.
Al redelijk vroeg op pad vanuit Breda, onze eerste grote stop was in Metz.
Een stad met een fraai historisch hart met de grote kathedraal.
Na wat rond gekeken te hebben, vertrokken we richting Straatsburg waar we dicht bij het centrum in een hotel verbleven.
s’avonds konden we meteen al even proeven van de sfeer van deze internationale stad.
Hier zetelt tenslotte het Europese parlement.
Zondag 8 Oktober.
In de ochtend was er een bezoek met rondleiding gepland in Fort Mutzig.
Deze vesting wordt ook wel “Feste Kaiser Wilhelm II” genoemd.
De naam verraadt al onder welk gezag deze grensversterking uit de 19e eeuw is gebouwd, het toemalige Duitse Rijk. De kosten voor dit complex bedroegen 15 miljoen goudmark! Een enorm bedrag voor die tijd. Het besloeg totaal 254 hectare en in oorlogstijd werd het bezet door 8000 man.
Het ondergrondse woonoppervlak is 40.000 m2. Qua bouwwerken had het 6 Batterijen, 3 grote kazernes, 18 infanterieruimtes, 12 waarnemingskoepels en 5 machinegeweer kazematten.
Er is 23 jaar aan gebouwd.
Na de aanval van Frankrijk in 1870, waarbij dit land in 1871 verslagen werd bij Sedan, was er vanuit de Duitsers behoefte om de grensverdediging zo op te bouwen dat een ring van forten nabij Straatsburg voldoende weerstand kon bieden aan een eventuele nieuwe aanval van de vijand.
In de eerste wereldoorlog heeft Mutzig een dag nodig gehad om te zorgen dat Frankrijk niet door kon stoten. In het gebied achter het fort heerste dus een betrekkelijke rust.
In het Donon gebergte werd evenwel zwaar gevochten met veel slachtoffers aan beide zijden.
Normaal gesproken zijn een Engels- of Duitstalige gids te boeken, echter wij hadden het geluk om Henk Golz als gids te hebben, hij was half Nederlands van moederzijde en had al aangegeven het een genoegen te vinden om ons in zijn “moederstaal”rond te leiden!!
Na een zeer uitgebreide wandeling door het fort (3 uur!) stonden we voorzien van zeer veel informatie weer buiten op de parkeerplaats. Een geweldige ervaring!!
Mutzig: Batterie nr.1
MG Kasematte.
De bakkerij.
S’middags was er een kort bezoek aan Molsheim.
Dit stadje werd op 26 November bevrijd door de 79e Amerikaanse divisie “Rock of the Marne”, op de de stadspoort herinnert een plaquette aan deze gebeurtenis.
Maandag 9 Oktober.
Natzweiler-Struthof. Poort en monument.
In de Elzas was het enigste concentratiekamp in Frankrijk tijdens de tweede wereldoorlog, Natzwiller-Struthof gevestigd. Dit beruchte “nacht und nebel” kamp had als doel om mensen spoorloos te laten verdwijnen. De familie werd na het overlijden dan ook hiervan niet op de hoogte gesteld. Tijdens WO 2 zijn er 20.000 gevangenen in hoofd- en bijkampen omgekomen door o.a. ziekte, slechte voeding, mishandelingen en zware arbeid.
Er hebben ongeveer 590 Nederlandse verzetsmensen met uiteenlopende politieke achtergronden gevangen gezeten, waarvan 280 de oorlog niet overleefd hebben.
Voor degenen die het verhaal wil zien en horen van een van de Nederlandse gevangenen, is de documentaire over Floris Bakels “Nacht und Nebel”een aanrader.
Ook dit kamp stond op onze agenda.
In een van de barakken is een tentoonstelling te zien over de geschiedenis van Struthof.
Jammer alleen dat b.v. teksten bij de vele foto’s in het Frans waren en dat het Engels totaal ontbrak.
Rondleidingen worden uitsluitend in het Frans gegeven.
Waarschijnlijk is dit te wijten aan het feit dat het een nationaal en niet een internationaal monument is. Toch vreemd als je bedenkt dat naast Fransen ook andere nationaliteiten het kamp hebben bevolkt!!
Op het terrein zijn nog een aantal andere barakken te bekijken, ook die waar de cellen waren en het crematorium. In datzelfde crematorium zijn ook de lichamen van 4 vrouwelijke SOE agenten verbrand. Zij werden op 6 Juli 1944 geexecuteerd. In de ruimte van de oven is op de wand een plaquette aangebracht met de namen van de agenten.
Net buiten het kamp is de woning van de kampcommandant nog te zien. Momenteel niet bewoond.
Woning kampcommandant en barak.
Vroeg in de middag reden we weer richting Straatsburg. 10 kilometer boven deze stad ligt La Wantzenau. Op een industrieterrein bevindt zich het gloednieuwe MM Park, een schitterende collectie voertuigen, uniformen, wapens en andere zaken die met de tweede wereldoorlog te maken hebben. Een afdeling is speciaal gewijd aan “Operation Sussex”, een serie van acties die voor de invasie in Normandie door de geallieerden is opgezet. Allerlei droppingen van agenten, bekend met de situatie in Frankrijk, met als doel veel informatie te verkrijgen over de troepenbewegingen van de bezetter. Tevens werden in samenwerking met het verzet sabotages gepleegd.
Op de begane grond is een klein haventje gemaakt met daarin een Luftwaffe boot, destijds gebruikt voor het redden van Duitse piloten in de Noordzee. Dit vaartuig lag in een aanta jaren geleden nog in de haven van Amsterdam. Het is aangekocht door het museum en teruggebracht in de originele staat.
Er was goed te zien dat dit museum pas open was een aantal van de zeer vele vitrines was nog niet gevuld. Ook zijn niet alle informatiebordjes in meer talen beschikbaar.
Detail Luftwaffe boot
Replica Toren van U-Boot type 7.
Overzicht geallieerd materieel.
Hotchkiss 39/Opel Maultier.
Dinsdag 10 Oktober.
Een vrije dag dus de stad zelf verkennen.
Ook hier weer de Frans-Duitse sfeer met gebouwen uit de tijd van Keizer Wilhelm.
Een bijzonder monument was wel het monument dat voor het paleis van justitie staat.
Het beeld toont een treurende moeder die haar 2 zonen beweent, gestorven in zowel eerste- als tweede wereldoorlog. Vechtend aan Franse of Duitse zijde.
Het is ook een zinnebeeld van het feit dat in WO 2 vele Elzassers gedwongen werden om dienst te nemen in het Duitse leger. De burgers van de Elzas die dus in deze categorie vielen, gebruiken de term: malgré-nous. (“ondanks onszelf “of “tegen onze wil”” ).
130.000 Fransen uit de Elzas en uit het departement Moezel in Lotharingen troffen dit lot.
Van deze groep is 30% niet meer terug gekeerd.
Na afloop van de oorlog werden deze soldaten gezien als verraders en overlopers, terwijl men vaak geen keus had. Bij Obernai in de Elzas staat het monument voor hen.
Een monument van geheel andere orde staat aan de Place Broglie en eert generaal Le Clerc, die in November 1944 Straatsburg heeft bevrijd.
La Petite France Straatsburg
Oorlogsmonument 1ste en 2de wereldoorlog.
Woensdag 11 Oktober.
De laatste dag alweer, dus op huis aan.
Maar onder weg bezochten we nog het Fort Schoenenburg, onderdeel van de Maginotlinie.
Je zou kunnen zeggen dat dit fort wel het meest originele is van alle nog te bezoeken onderdelen van de Maginotlinie. Dat heeft te maken met het feit dat bij Schoenenburg er twee (relatief) kleine liften waren om alles naar de ondergrondse ruimtes te vervoeren. Toen de Duitsers ondergrondse fabrieken e.d. nodig hadden, kwam dit fort door zijn liften niet aanmerking. Alle machines e.d. moesten immers naar beneden gebracht worden! Dat is wel het geval geweest bij o.a. Fermont.
Hier werden allerlei muren uitgebroken om een soort fabriekshal te kunnen maken.
Onze deskundige gids vertelde, tijdens de uitgebreide wandeling, dat het voor zijn tijd een supermodern fort was. Aan allerlei praktische zaken als telefoonverbindingen, luchtverversing en geavanceerde bewapening was gedacht. In grote hefkoepels waren bovenin kanonnen aangebracht die niet uitstaken buiten de ronde stalen koepels. Zo vormden zij geen groot doelwit voor de vijand.
Het fort was zelfvoorzienend wat betreft energie, grote dieselmotoren dreven aggregaten aan om de stroom op te wekken die nodig was voor verlichting en alle electricsche voorzieningen.
In Mei 1940 beginnen de Duitsers diverse aanvallen op de linie. Zij gebruikten hierbij duikbommenwerpers en zware stukken geschut zoals een zware Skoda 420mm mortier.
Ondanks deze beschietingen en luchtaanvallen werd het fort nauwelijks belemmerd in zijn functioneren. Als uiteindelijk op 1 Juli Frankrijk heeft gecapituleerd en men orders krijgt om zich over te geven, zijn er aan Franse zijde slechts 1 dode en 8 gewonden te betreuren.
Het fort wordt nu bezet en zal tot het einde van de oorlog in handen van de bezetter zijn.
Als in December 1944 de Amerikanen het fort naderen, blazen de Duitsers de ingang voor het peroneel en de munitieruimtes op en trekken zich terug.
In 1950, tijdens de koude oorlog, wordt de schade hersteld en is het fort weer onderdeel van een verdedigingslinie. Na jaren van verwaarlozing en diefstallen van allerlei zaken uit de ruimtes, wordt in 1978 begonnen met het in oude glorie herstellen van dit bijzondere fort door een groep enthousiastelingen, de A.A.L.M.A. (Association des Amis de la Ligne Maginot D’Alsace).
Heden ten dage is Schoennebourg weer te aanschouwen in de staat zoals het in 1939 was.
Een bezoek meer dan waard!
Als we s’avonds weer thuis zijn kunnen we terugkijken op een zeer geslaagde reis.
Voor 2018 zijn er al weer plannen om een drietal reizen te maken.
In April een weekend Ardennen met o.a. een bezoek aan Bastogne Barrracks.
In Juni onze 4 daagse naar Normandie.
In het najaar is het voornemen om een meerdaagse Dresden, Colditz, Weimar en Buchenwald te maken.
Heeft u belangstelling?? Kijk dan regelmatig op www.historyonsite.nl of neem contact op met mij via de documentaiegroep 40-45.
Hans Rombouts
