Hebt U, net als zoveel andere mensen in de hele wereld, behoefte aan hoop en moed omdat de coronacrisis langer duurt dan verwacht? Dan is het een goed idee om het artikel van ‘De puzzel die Nederland hoop gaf’ te lezen in deze Terugblik. Dat artikel vertelt ons het verhaal van een puzzel waar honden op te zien zijn. In de hem kenmerkende soepele stijl legt de auteur uit dat die honden symbool stonden voor de diverse leiders in die periode, onder wie Winston Churchill.
In 1941 bezocht een NSB-ambtenaar een boekententoonstelling en raakte zeer ontstemd. Bij een stand over de Nederlandse literatuur had hij een boek gezien van de dichter Slauerhoff. En dat had hem boos gemaakt. Slauerhoff schreef dat hij niet tegen kinine kon en enkele andere medicijnen ‘als jood’. In deze context is ‘jood’ natuurlijk een afkorting van jodium, maar dat was niet besteed aan de ééndimensionale geest van deze NSB-er.
Bovenstaande anekdote is afkomstig uit het boeiende artikel over het zogeheten Letterengilde.
Deze Terugblik opent met een wel heel bijzonder verhaal. Een lid vertelt hoe hij als jonge ‘hongervluchteling’ in 1945 vanuit Den Haag in Friesland terechtkwam. Toen ik het las, vond ik met name de details erg ontroerend. Zo beschrijft hij een soort bijeenkomst waarin Friese ouders een keuze mochten maken uit de kinderen die als ‘hongervluchteling’ waren gekomen. ‘Hoe je je als kind dan voelde als je niet door de eerste binnenkomers werd uitgekozen om mee te gaan naar huis, zal niemand begrijpen die dat zelf niet heeft meegemaakt’, schrijft hij. En gelijk heeft hij natuurlijk. Ook de terugkomst in Den Haag is aandoenlijk: ‘Na lang te hebben gezeuld met m’n bagage was ik eindelijk op het Monniken- damplein aangeland. Daar lag men te slapen, want bericht dat ik zou komen, hadden zij niet ontvangen. Toen ik boven was en op de deur had geklopt (de bel deed het niet), werd er gelukkig gauw open gedaan. Een beschrijving van de wederzijdse begroeting zal ik niet geven’. De essentie van dit verhaal schreef de auteur al in 1945 op: verklaart dat waarom het zo direct en aansprekend is?
Een redacteur raakte geïnspireerd door de term ‘schuldig landschap’ zoals gebruikt door de kunstenaar Armando. Toen hij eens goed onderzoek deed naar zijn buurt, ontdekte hij dat het landschap aldaar reden heeft voor zelfreflectie: er stond onder andere een lanceerinstallatie voor V1’s opgesteld. Het artikel doet ons nog eens beseffen dat de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog niet zomaar ‘ergens anders’ is – soms ligt die geschiedenis net om de hoek – bij wijze van spreken – van je tuin.
In een ander interessant artikel wordt uitgebreid stilgestaan bij de rol van Zuid-Limburg in de Blitzkrieg van 1940. Deze rol was groter dan vaak wordt gedacht, zo zal hij ons in een drieluik gaan uitleggen. In dit nummer leest U de ‘ouverture’. Aanbevolen!
Vergeet U ook niet de pagina te lezen waarop het Bestuur de Algemene Ledenvergadering aankondigt. In deze tijden van corona is deze natuurlijk digitaal, maar dat neemt niet weg dat zij een mogelijkheid biedt Uw stem te laten horen.
Op het moment van schrijven (10 februari) is het buiten ijskoud. Toch komt er geen Elfstedentocht, mede door corona. Om U toch even in de stemming te brengen, hebben wij een pagina over ‘de tocht der tochten’ van 1942.
Bent U door de coronapandemie ook anders tegen reizen gaan aankijken? Voordat alle beperkingen van kracht werden, besloot ik soms op donderdagavond pas de volgende dag naar Parijs af te reizen. Dat kan niet meer, dus ik probeer nu vanuit mijn leunstoel te reizen – elk reisverslag is voor mij een aanleiding om even te ontsnappen aan de grauwheid van de pandemie. Mede vanuit dat perspectief wil ik het mooie artikel over Florida in deze Terugblik in Uw aandacht aanbevelen. De auteur en zijn echtgenote gingen tijdens een bezoek aan de Amerikaanse staat Florida op zoek naar sporen van de Tweede Wereldoorlog. Die vonden ze en ze maakten daar ook mooie foto’s van.
In een fijn geschreven artikel wordt stilgestaan bij de moord op een brandweer-kapitein in Winterswijk. Waarom werd deze heer Meijer in koelen bloede doodgeschoten? Wat zat daar achter en heeft ooit iemand een serieuze poging ondernomen om de dader(s) te vervolgen? In het grote boek van de Tweede Wereldoorlog is dit natuurlijk een voetnoot, maar de auteur heeft er een artikel van gemaakt dat je in één adem uitleest.
In deze Terugblik drukken we ook een stuk af van een dagboek dat onze redacteur ooit min of meer bij toeval in zijn bezit kreeg. De echtgenote van een arts in Wassenaar beschrijft in deze fragmenten hoe zij het begin van de Tweede Wereldoorlog heeft ervaren. Het staat vol met fijne details en getuigt van een persoonlijke blik op de gebeurtenissen. Verder een interessant artikel over verzetsheld Jan van Hoof.
Ook nu weer heeft de redactie geprobeerd om een Terugblik in elkaar te zetten die u gaat boeien. Dit keer hebben we de focus gelegd bij het begrip ‘cultuur’. Zoals U weet, is cultuur een erg breed begrip dat loopt van de muziek van Mozart tot aan de tekeningen op doosjes lucifers. Die variatie vindt U ook terug in dit nummer.
In BN De Stem stond vandaag een artikel over het vergeten verleden van Kamp Moerdijk. Ons Lid van verdienste René Taselaar schreef hierover een artikel in het decembernummer van ons maandorgaan.
In deze editie een uitgebreid artikel van een van onze topauteurs. Altijd slaagt hij er in een nieuwe episode uit de Tweede Wereldoorlog te ontdekken en beschrijven. Opvallend aan zijn stijl zijn de kleine details die maken dat zijn artikel echt gaat leven.
Hij brengt u terug naar een buitenkamp van Vught dat tot nog toe in de geschiedschrijving niet de aandacht krijgt die het verdient. Zoals altijd is het artikel gestoeld op gedegen historisch onderzoek. Kortom, een aanrader!
De Franse historicus Pierre Nora werd beroemd door zijn beschrijving van de ‘lieux de memoire’ (herinneringsplekken). Dat zijn plaatsen waar het verleden ‘gestold’ is en dus nog steeds tastbaar is. Soms zetten overheden daar monumenten neer om de aandacht te vestigen op wat er op die plek is gebeurd maar soms ook zijn de gebouwen genoeg. Die gebouwen waren er toen het gebeurde, zagen het, en stimuleren nu voorbijgangers om nog eens stil te staan bij de geschiedenis. Het artikel in deze Terugblik is een prachtig voorbeeld van een stad die als het ware een grote ‘herinneringsplek’ is geworden,namelijk het Poolse Lublin.
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) erkent dat haar voorlopers tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben meegewerkt aan een klimaat van antisemitisme. Volgens PKN-scriba René de Reuver schoot de toenmalige PKN op verschillende vlakken tekort.
Via ons lid Joke Scheepstra, bestuurslid van Stichting Herinnering LO-LKP en dochter van Liepke Scheepstra, kregen we onderstaand krantenbericht uit het Reformatorisch Dagblad van ds. Jan Slomp.
‘Vanuit de kerken kwam tijdens de oorlog juist veel steun aan Joden. Veel predikanten en priesters belandden in een concentratiekamp’, aldus ds. Jan Slomp (zoon van Frits de Zwerver – ds. Frits Slomp).
Battlefieldtour Ieper en omgeving. 29 en 30 Augustus 2020.
Zaterdag 29-08. Om 6.00 uur vertrokken we met een gezelschap van 30 personen naar “De Westhoek”. Deze streek wordt gekenmerkt door de vele sporen van de Grote Oorlog 1914-1918.
Ons eerste reisdoel was de Duitse militaire bergraafplaats Langemark. Hier rusten meer dan 44000 Duitse en 2 Engelse soldaten. Een plek die in haar soberheid laat zien wat voor waanzin deze loopgravenoorlog is geweest.
